A-oh, nóg een keer!

‘Het zonnetje lacht, de lucht is blauw, Teletubbies kom maar gauw!’ Wie eind jaren negentig een peuter opvoedde, ziet nu voor zijn geestesoog een door zonnestralen omringde baby opdoemen die neerkijkt op een heuvelachtige bloemenweide. Daarin huppelen behalve een aantal konijnen ook vier figuren rond die met hun onophoudelijke gegiechel ouders horendol maakten, benevelde studenten een lachstuip bezorgden en peuters in extase brachten: Tinky Winky, Dipsy, Laa-Laa en Po.

Op 31 maart 1997 was dit kleurrijke viertal voor het eerst te zien bij de BBC, die toen nog niet kon bevroeden dat ze goud in handen had. Niet veel later keken peuters in 120 landen naar vier poppen, een pratende stofzuiger en een windmolen. Vrijwel de hele wereld raakte bevangen door Tubbiegekte. Vlak voor Kerstmis braken in speelgoedwinkels vechtpartijen uit onder ouders die de laatste Tinky Winky-pop probeerden te bemachtigen, en boven die vredige bloemenweide cirkelden helikopters vanwaaruit paparazzi probeerden te ontdekken wie er in die poppen huisden.

Britney Spears werd gefotografeerd met een Po-pop, Ivan Lendl koos voor Tinky Winky en Taylor Swift vierde Halloween als Laa-Laa. Het door Simon Cowell geproduceerde nummer ‘Teletubbies Say Eh-oh!’ stond veertig weken in de top honderd, de Keukenhof lanceerde de Teletubbietulp en burgemeester Bloomberg van New York overhandigde op 28 maart 2007 de sleutels van zijn stad aan de Teletubbies.

Wie had ooit gedacht dat het zover zou komen? Nikky Smedley in elk geval niet. In september 1995 woonde deze 32-jarige danseres in een Londense achterbuurt. Optreden was haar lust en leven, maar na vijftien jaar sappelen had ze genoeg van droog brood eten voor de kunst. Dus toen ze een advertentie zag waarin gezocht werd naar ‘artiesten met een ongewone persoonlijkheid’ voor een nieuw kinderprogramma, solliciteerde ze. Zo werd Nikky Laa-Laa, de gele van de vier.

De Teletubbies waren het geesteskind van Anne Wood, die na een carrière in het onderwijs kindertelevisie ging maken. Ze bedacht de vredige Tubbiewereld als tegenwicht voor de gewelddadige Power Rangers, die de jaren negentig domineerden. Het moest een programma worden voor de allerjongsten, educatief en stimulerend, maar bovenal veilig, onschuldig en lief. Peuters zouden zichzelf herkennen in de motoriek van de figuurtjes, die lopen alsof ze constant een volle luier hebben, en in hun beperkte taalvermogen. De omgeving waarin ze hun avonturen beleven moest volmaakt tijdloos zijn, een magische plek waarin de buitenwereld alleen binnendrong via korte filmpjes die werden afgespeeld op een schermpje dat in de buik van de Teletubbies was geïntegreerd.

Wie ooit een aflevering heeft gezien, herinnert zich de groene heuvels en een stralend blauwe hemel, maar dat de Teletubbies ronddartelden in een echt Engels weiland was lang een goed bewaard geheim. Het Tubbie-universum werd gerealiseerd op het land van boerin Rosemary Harding in Warwickshire, in de buurt van Stratford-upon-Avon. Onzichtbaar voor voorbijgangers werden paden aangelegd, kuilen gegraven, heuvels gecreëerd en konijnen losgelaten. Niet zomaar konijnen, maar Vlaamse reuzen. Met hun tien kilo zijn dat forse jongens, maar de Teletubbies zelf waren dermate uit de kluiten gewassen dat een kleiner model konijn niet werkte. Tinky Winky, de paarse en grootste van het stel, was ruim drie meter lang terwijl de schattige kleine Po nog altijd de twee meter aantikte.

Het artikel gaat verder onder dit kader.

In Over The Hills and Far Away doet Nikky Smedley een boekje open over haar leven als Laa-Laa. Over dat leven valt meer te zeggen dan je in eerste instantie zou denken. Neem dus die poppen. De geestelijke ouders van de Teletubbies, Anne Wood en Andrew Davenport, creëerden hun ideale figuur door een astronaut te kruisen met een peuter met volgescheten luier. Leuk bedacht, maar het pak waarin de vier acteurs zich hun dagen doorbrachten, bleek verre van comfortabel. Het begon al met het hoofd. Daarvoor werd een gipsmal gegoten, wat betekende dat de acteurs met rietjes in hun neus in plastic moesten worden gewikkeld, een claustrofobische ervaring. Die bovenmaatse kop werd vervolgens op het pak gezet, dat gekmakend warm was.

Smedley beschrijft in detail hoe ze drijfnat van het zweet geregeld bijna van haar stokje ging in haar pluizige, gele omhulsel. Eenmaal in het pak genaaid, zag ze bovendien vrijwel niets. Alleen door het spleetje van de mond konden de acteurs een glimp opvangen van de buitenwereld. De oogjes – die vaak hoorden te knipperen – moesten ze handmatig bedienen. Wanneer er insecten binnenvlogen, was het onmogelijk die dood te slaan. Krabben kon niet, dus jeuk moest verdragen worden. Moest je niezen, dan zat je met je gezicht in je eigen snot, en moest je naar de wc, dan had je helemaal een probleem. Net als coureurs bij Formule 1 werden de Teletubbies tussen de opnamen door met ventilators gekoeld. Via een rietje kregen ze een slokje drinken. Smedley schoor zelfs jarenlang haar hoofd kaal om de ondraaglijke warmte en jeuk te verlichten.

Dat klinkt als een groot offer, maar het opnameschema was moordend. Acht maanden per jaar rollebolden de vier acteurs elf uur per dag giechelend door dat weiland in Warwickshire en aten ze Tubbietoetjes in hun ondergrondse huisje. Trouwe kijkers herinneren zich de machine waarin deze roze pudding werd bereid. In werkelijkheid was het aardappelpuree uit een pakje, aangelengd met kleurstof.

Hoewel Wood en Davenport goed hadden nagedacht over het concept, hadden ze niet durven dromen dat de Teletubbies de wereld zouden veroveren. Ook de acteurs waren niet voorbereid op de gekte die hun leven volledig overhoophaalde. Nadat de zorgvuldig geheimgehouden locatie eenmaal was ontdekt, opende de Britse pers de jacht. Wie zaten er in die poppen? Er was afgesproken de identiteit van de acteurs niet te onthullen, maar dat bleek onhoudbaar en zo ontdekte het publiek dat Tinky Winky werd gespeeld door danser Simon Shelton, Dipsy door stand-upcomedian John Simmit en Po door actrice Pui Fan Lee. Uit het feit dat Simmit zwart was en Fan Lee Chinese wortels had bleek dat over diversiteit goed was nagedacht. Dat kwam ook tot uitdrukking in de poppen zelf: Dipsy’s gezicht was een tintje donkerder en de goede verstaander kon in Po’s manier van spreken vleugjes Kantonees herkennen.

Iedereen blij. Behalve de Amerikaanse televisiedominee Jerry Falwell. Die zag in 1998 hoe Tinky Winky met een rood handtasje rondliep en verklaarde dat deze peuterheld dus wel homo moest zijn. Hij was immers ook nog paars, de kleur van de gaycommunity, en de antenne op zijn hoofd had de vorm van een driehoek, het pridesymbool.

Het werd een rel die de roem van de Teletubbies nog groter zou maken, en het was niet de enige complottheorie die de ronde deed. Zo zou die demonisch lachende baby subliminale boodschappen uitzenden. Ook de windmolen die de Teletubbies vertelt wanneer het tijd is om te stoppen met spelen, was verdacht. Was hier niet sprake van een Big Brother-achtige situatie, met mysterieuze onzichtbare stemmen en een pratende stofzuiger die alles in de gaten hield? De microfoons die uit de grond kwamen, waren voor sommige ouders eveneens aanleiding het programma in de ban te doen. Ze waren bang dat hun kinderen gehersenspoeld werden.

En dan waren er natuurlijk de talloze persiflages. Bart de Graaff was met zijn beruchte Teringtubbies, inclusief Tietentubbie, niet de enige die de potentie zag. Voor Saturday Night Live was het rijk sketchmateriaal, net als voor een Deense talkshow, waarin de Nazitübbies figureerden. Nog omstredener waren de Talibannies, met Bin La-La: terwijl Laa-Laa en Po anthrax bereidden zagen we Tinky Winky en Dipsy, voorzien van baard en tulband, een Stingerluchtdoelraket afvuren.

Al die spin-offs stierven een snelle dood, terwijl de echte Teletubbies tot op de dag van vandaag onverwoestbaar zijn. Na 365 afleveringen verkochten Wood en Davenport in 2013 de rechten. Sindsdien zijn er nieuwe afleveringen gemaakt, met andere acteurs. Niet langer in een Engels weiland, maar in een studio. Nu, 25 jaar na de eerste uitzending, herleven de Teletubbies dankzij Netflix, waar vanaf deze week nieuwe afleveringen te zien zijn. De trailer leidde al tot een vers Tubbieschandaal: ex-peuters beklaagden zich op sociale media over het feit dat de zonnige baby uit de leader een paar tintjes donkerder is dan de vorige.