Je leest dit artikel gratis. Wil je meer van de VPRO Gids? Neem een abonnement. Nu 12 weken voor slechts 10 euro. Ik wil meer lezen →
©
VPRO Gids
abonneer
In het spoor van Mr. Gus
In Mr. Gus, handelaar in oorlog gaat Bram Vermeulen naar Liberia om de schimmige wereld van Guus Kouwenhoven te reconstrueren. Deze zakenman werd bij verstek veroordeeld tot negentien jaar gevangenisstraf wegens wapensmokkel en medeplichtigheid aan oorlogsmisdaden en verblijft in Kaapstad. ‘Hij leeft in een gouden kooi.’
©
VPRO Gids
De brug die een belangrijke rol speelde bij het wapentransport in Liberia
Op 21 februari werd bekend dat wapenhandelaar Kouwenhoven niet wordt uitgeleverd aan Nederland. Uitlevering is volgens de Zuid-Afrikaanse rechter in strijd met het uitleveringsverdrag omdat hij zijn misdaden niet in Nederland, maar in Liberia heeft gepleegd.
Een documentaire over Guus Kouwenhoven. Betekent dit dat zijn uitlevering aan Nederland aanstaande is?
Bram Vermeulen: ‘Zijn uitleveringsverzoek loopt nog. Op 21 februari doet de Zuid-Afrikaanse rechter uitspraak of hij uitgeleverd moet worden of niet. Als die beslist tot uitlevering kan Kouwenhoven weer in beroep gaan, en dat zal hij zeker ook doen. Van Hooggerechtshof tot Constitutioneel Hof. Kan nog wel een tijdje duren. Je bent zo weer een jaar verder.’
Wanneer bent u zich voor hem gaan interesseren?
‘In 2017, het jaar van zijn veroordeling in Den Bosch. Ik las dat hij bij verstek veroordeeld was en ergens in het buitenland zat. Toen ik begreep dat dit Zuid-Afrika was, ging ik ervan uit dat hij dan wel in Kaapstad zou zitten en dat bleek ook zo te zijn. Kaapstad herbergt veel rijken, van Afrikaanse presidenten tot welvarende zakenmensen.’
Goed toeven daar.
‘Ja, nou als je toch ergens moet zitten op het continent, dan liever hier. Het is ook algemeen bekend dat de Mugabes en veel andere rijke types hier huizen hebben. Zuid-Afrika is een goed toevluchtsoord. Vervolgens heb ik zijn advocaat, Inez Weski, benaderd en gevraagd of ik met hem in contact kon komen.’
‘Ja, nou als je toch ergens moet zitten op het continent, dan liever hier. Het is ook algemeen bekend dat de Mugabes en veel andere rijke types hier huizen hebben. Zuid-Afrika is een goed toevluchtsoord. Vervolgens heb ik zijn advocaat, Inez Weski, benaderd en gevraagd of ik met hem in contact kon komen.’
©
AFP/ANP / AFP
Guus Van Kouwenhoven bij de rechtbank in Kaapstad, 2018
Dat is ook de advocaat van Taghi.
‘Ja, die is heel druk met dit soort uitleveringszaken. Zo zijn we met Kouwenhoven in contact gekomen. Onze eerste ontmoeting vond plaats een halfjaar nadat hij in Nederland was veroordeeld. Dat was in een van de vijfsterrenhotels hier. Daar zijn we gaan praten en gaandeweg kreeg ik voor elkaar dat ik mocht filmen.’
‘Ja, die is heel druk met dit soort uitleveringszaken. Zo zijn we met Kouwenhoven in contact gekomen. Onze eerste ontmoeting vond plaats een halfjaar nadat hij in Nederland was veroordeeld. Dat was in een van de vijfsterrenhotels hier. Daar zijn we gaan praten en gaandeweg kreeg ik voor elkaar dat ik mocht filmen.’
Kende hij u?
‘Nee, niet op voorhand. Weski wist wel wie ik was. Maar goed, op een gegeven moment mocht ik hem ook volgen. Tot hij aan het einde van het jaar door de Zuid-Afrikaanse politie werd gearresteerd. Kennelijk waren ze zenuwachtig geworden en vreesden ze wellicht dat hij op de vlucht zou slaan, ook omdat hij een van zijn huizen verkocht had.
‘Nee, niet op voorhand. Weski wist wel wie ik was. Maar goed, op een gegeven moment mocht ik hem ook volgen. Tot hij aan het einde van het jaar door de Zuid-Afrikaanse politie werd gearresteerd. Kennelijk waren ze zenuwachtig geworden en vreesden ze wellicht dat hij op de vlucht zou slaan, ook omdat hij een van zijn huizen verkocht had.
Op borgtocht kwam hij weer vrij en werd zijn voorarrest omgezet in huisarrest onder de voorwaarde dat hij zich meerdere keren per dag zou melden bij de politie. Dat werd al snel teruggeschroefd naar drie keer per week. Mocht ik met hem meerijden en zo ben ik ook bij hem thuis gekomen. Het is een interessant verhaal over een zaak die al vijftien jaar loopt. Over een man die tot negentien jaar cel is veroordeeld en in de gevangenis moet zitten, maar hier in Kaapstad in een gouden kooi leeft.’
‘Kouwenhoven is 78 en slecht ter been, het is niet dat hij anders zou gaan zeilen of zo’
De eerste keer dat u hem sprak, was hij dus nog voortvluchtig.
‘Klopt. Toen had hij nog geen huisarrest. Zelf noemde hij het niet voortvluchtig, omdat hij zich naar eigen zeggen bij de politie had gemeld en precies verteld had waar hij zat. Maar het was inderdaad wel een beetje gek. Niet veel mensen wisten waar hij zich bevond.’
‘Klopt. Toen had hij nog geen huisarrest. Zelf noemde hij het niet voortvluchtig, omdat hij zich naar eigen zeggen bij de politie had gemeld en precies verteld had waar hij zat. Maar het was inderdaad wel een beetje gek. Niet veel mensen wisten waar hij zich bevond.’
Ik las dat hij zelfs naar de kerk mag.
‘Hij kan gaan en staan waar hij wil, al is Kaapstad uitgaan lastig omdat hij zich steeds moet melden. Zuid-Afrika verlaten kan sowieso niet. Er loopt een uitleveringsverzoek en hij staat op de lijst van Interpol. Hier kan hij gewoon naar restaurants en dat doet hij ook.’
‘Hij kan gaan en staan waar hij wil, al is Kaapstad uitgaan lastig omdat hij zich steeds moet melden. Zuid-Afrika verlaten kan sowieso niet. Er loopt een uitleveringsverzoek en hij staat op de lijst van Interpol. Hier kan hij gewoon naar restaurants en dat doet hij ook.’
Hetzelfde leven als voor het huisarrest.
‘Behalve dan de meldingsplicht. Het is ook een oude man. 78, slecht ter been en het is niet dat hij anders zou gaan zeilen of zo. We hebben regelmatig afgesproken in cappuccinobars en bij hem thuis. Toch een beetje bizar. Ik heb hem meerdere malen geïnterviewd over zijn leven hier en zijn leven daar. De documentaire is een reis en die begint in zijn villa. Die gouden kooi is het uitgangspunt, van daaruit zijn we in zijn voetsporen teruggegaan gaan naar Liberia om zijn verleden na te trekken. Wat is daar nog van te vinden? Om de zaak helder te krijgen, hebben we ook mensen in Nederland gesproken, onder meer van het Openbaar Ministerie.’
‘Behalve dan de meldingsplicht. Het is ook een oude man. 78, slecht ter been en het is niet dat hij anders zou gaan zeilen of zo. We hebben regelmatig afgesproken in cappuccinobars en bij hem thuis. Toch een beetje bizar. Ik heb hem meerdere malen geïnterviewd over zijn leven hier en zijn leven daar. De documentaire is een reis en die begint in zijn villa. Die gouden kooi is het uitgangspunt, van daaruit zijn we in zijn voetsporen teruggegaan gaan naar Liberia om zijn verleden na te trekken. Wat is daar nog van te vinden? Om de zaak helder te krijgen, hebben we ook mensen in Nederland gesproken, onder meer van het Openbaar Ministerie.’
Was er nog wat te vinden?
‘Nog heel veel, zoals een groot deel van zijn vriendenkring. Het is ook leerzaam om te zien hoe Kouwenhoven in Liberia begint met zakendoen. In de jaren tachtig koopt hij Hotel Africa. Dat heeft 300 kamers, er staan 52 villa’s naast, en is ooit gebouwd voor een conferentie van de Organisatie voor Afrikaanse Eenheid. Een klassieke white elephant die leegstond en in een mum van tijd maakt hij daar een succesvolle business van waar tout Liberia gezien wordt. Met een disco, zwembad, een casino en Guus Kouwenhoven als spil. Iedereen kent hem en de zaken gaan voorspoedig.
‘Nog heel veel, zoals een groot deel van zijn vriendenkring. Het is ook leerzaam om te zien hoe Kouwenhoven in Liberia begint met zakendoen. In de jaren tachtig koopt hij Hotel Africa. Dat heeft 300 kamers, er staan 52 villa’s naast, en is ooit gebouwd voor een conferentie van de Organisatie voor Afrikaanse Eenheid. Een klassieke white elephant die leegstond en in een mum van tijd maakt hij daar een succesvolle business van waar tout Liberia gezien wordt. Met een disco, zwembad, een casino en Guus Kouwenhoven als spil. Iedereen kent hem en de zaken gaan voorspoedig.
‘Ik ga zijn daden niet vergoelijken, maar wil wel begrijpen hoe het is gegaan’
Hij verhuurt BMW’s aan zijn gasten, begint een autohandel, vliegmaatschappijtje erbij en een houthandel. Ondertussen is Hotel Africa the place to be geworden voor allerlei mensen, van zakenlui tot KLM-personeel, maar ook Charles Taylor woont er. Die is dan nog minister in het kabinet van president Doe, tot hij beschuldigd wordt van corruptie en naar het buitenland vlucht.’
Even een grote stap. Er komt een periode van verschrikkelijke burgeroorlogen.
‘Jij en ik zouden denken: wegwezen! Ervandoor. Het wordt mij te gek hier. Maar Kouwenhoven zegt: ik had hier tientallen miljoenen geïnvesteerd, dus dan doe je dat niet. Daarna wordt hij het moeras van de oorlog in getrokken. Als Taylor later president wordt, zit Kouwenhoven op de eerste rang als concessies van de houtkap worden verdeeld. Maar wat er daarna allemaal gebeurt, is de grote vraag. Een van de belangrijkste getuigen die door het OM was opgeroepen voor de rechtszaak in Den Bosch hebben we opgespoord. Met hem volgen we de route van de wapentransporten waarvoor Kouwenhoven is veroordeeld. Dat werd een interessante reis.
‘Jij en ik zouden denken: wegwezen! Ervandoor. Het wordt mij te gek hier. Maar Kouwenhoven zegt: ik had hier tientallen miljoenen geïnvesteerd, dus dan doe je dat niet. Daarna wordt hij het moeras van de oorlog in getrokken. Als Taylor later president wordt, zit Kouwenhoven op de eerste rang als concessies van de houtkap worden verdeeld. Maar wat er daarna allemaal gebeurt, is de grote vraag. Een van de belangrijkste getuigen die door het OM was opgeroepen voor de rechtszaak in Den Bosch hebben we opgespoord. Met hem volgen we de route van de wapentransporten waarvoor Kouwenhoven is veroordeeld. Dat werd een interessante reis.
We hebben ook advocaat Geert-Jan Knoops gesproken. Hij noemt het erg ambitieus van Nederland om een rechtszaak te voeren over iets wat is gebeurd in een land ver weg. Bovendien op basis van verklaringen die via tussenpersonen tot stand zijn gekomen. Als je alles bij elkaar optelt zie je vooral iemand die er niet voor terugdeinst om met ongure types in zee te gaan. Taylor zit nu vijftig jaar vast voor wat hij allemaal heeft uitgevreten. Maar iedereen die wij gevraagd hebben of je kon weigeren als Taylor je om een dienst vroeg, zegt: dat kon niet. “That would be stupid,” zoals een van zijn vrienden zegt. Tenzij je niet in Liberia was. Door de telefoon.’
©
VPRO Gids
Bram Vermeulen bij Hotel Africa
Bent u anders over hem gaan denken?
‘Nee. Ik vind het interessant om te zien hoe een Nederlander zich in deze kringen kan bewegen. Of hij schuldig is of niet, daar gaat de rechter over. Als je weet wat er allemaal is gebeurd in Liberia móét hij daar wel kennis van hebben gehad. Ik ga zijn daden niet vergoelijken, maar wil wel begrijpen hoe het is gegaan.’
‘Nee. Ik vind het interessant om te zien hoe een Nederlander zich in deze kringen kan bewegen. Of hij schuldig is of niet, daar gaat de rechter over. Als je weet wat er allemaal is gebeurd in Liberia móét hij daar wel kennis van hebben gehad. Ik ga zijn daden niet vergoelijken, maar wil wel begrijpen hoe het is gegaan.’
Hij is tot negentien jaar gevangenisstraf veroordeeld. Na uitlevering gaat K. de cel in.
‘Dat klopt. En de vraag is hoe lang dat nog gaat duren.’
‘Dat klopt. En de vraag is hoe lang dat nog gaat duren.’
Voor een 78-jarige is negentien jaar levenslang.
‘Dat zegt Kouwenhoven ook. Slapen zonder pillen lukt hem niet meer. Hij heeft zeven kinderen, waaronder een tweeling van vier. Die zal hij na een uitlevering niet vaak meer zien. Een fascinerend leven dat eindigt in een gouden kooi. Maar hoe doe je zaken in Afrika zonder bij het soort politici in de buurt te komen dat hele slechte dingen doet? Zijn hotel staat er ook nog. Een monument. Helemaal gestript. De ruïne van Kouwenhoven.’
‘Dat zegt Kouwenhoven ook. Slapen zonder pillen lukt hem niet meer. Hij heeft zeven kinderen, waaronder een tweeling van vier. Die zal hij na een uitlevering niet vaak meer zien. Een fascinerend leven dat eindigt in een gouden kooi. Maar hoe doe je zaken in Afrika zonder bij het soort politici in de buurt te komen dat hele slechte dingen doet? Zijn hotel staat er ook nog. Een monument. Helemaal gestript. De ruïne van Kouwenhoven.’
Mr. Gus, handelaar in oorlog
NPO 2, woensdag 22.20-23.15 uur