Zomergasten 2020 #3 Nazmiye Oral

Nazmiye Oral werd in 1969 in Hengelo geboren in een Turks gastarbeidersgezin. Op haar achttiende weigerde ze uitgehuwelijkt te worden, ze koos voor een opleiding aan de kunstacademie. Oral ging vervolgens het theater in en kreeg rollen in tv-series. Ze trouwde met scenario- en thrillerschrijver Henk Apotheker, met wie ze twee dochters kreeg en van wie ze ook weer scheidde.

In 2003 maakte Oral met Adelheid Roosen de voorstelling Gesluierde monologen. Met haar moeder speelde ze vanaf 2015 de al even baanbrekende voorstelling Niet meer zonder jou. In 2016 won ze een Gouden Kalf voor haar rol in de televisiefilm In vrijheid. Voor een project van theatergezelschap Adelheid+Zina logeerde Oral twee weken bij een fervent aanhanger van Geert Wilders. De laatste tijd verkent ze comedy, onder meer in de series Koppensnellers (Avrotros) en Nieuw zeer (NTR).

Oral schrijft ook columns: van 2003 tot 2012 in de Volkskrant en tegenwoordig in De Gelderlander. In 2011 verscheen haar roman Zehra, die werd genomineerd voor de E. du Perronprijs.

‘Wanneer wordt een stad van jou? Het begon toen ik merkte dat het ritme van de stad mij zo goed past. […] Terug uit New York, London of Izmir begon ik de ziel van de stad te zien. Zo zacht, zo charmant, zo ruim. Dat het klopt, de brug, de gebouwen, de rivier, de parken. De trots van onze biculturele burgemeester. Omdat we daarmee voorleven dat het kan.’ (Oral over haar woonplaats Arnhem, De Gelderlander, 27 juni 2020)

‘Ik droomde van de grote wereld buiten. “All Along the Watchtower” van Jimi Hendrix hielp me om een soort agressie kwijt te raken, tegen de saaiheid. Het gaf me troost.’ (Oral over haar jeugd, Brainwash Radio, 1 augustus 2018)

Oral kiest in Zomergasten een fragment van de Turkse talkshow Müge Anlı. Want: ‘Alles op de Turkse tv is gepolijst, gewone mensen zijn er bijna niet meer op te zien. Maar hier wel.’ Verder koos ze The Phone of the Wind (2016) , een documentaire over een niet werkende telefooncel, waar overlevenden van de tsunami in Japan naartoe komen om te praten met de overledenen. Ook Netflixserie Messiah (2020), over een moderne messias in Syrië, komt voorbij.

‘Mijn moeder vertelde dat ik als kleuter al een fascinatie voor make-up had. Dat ik haar vroeg: waarom draag je geen ogenschaduw? Dan antwoordde ze: omdat je dan zult branden in de hel. Voor mij staat make-up voor vrijheid. I love it.’ (Nazmiye Oral, Opzij, 1 februari 2013)

In de voorstelling Niet meer zonder jou (2015) stond Nazmiye Oral samen met haar moeder Havva – een traditionele moslima – op het podium, waar zij echte conflicten uitvochten en echte gevoelens uitten. De twee toerden jarenlang, tot New York aan toe. Uiteindelijk speelden ze de voorstelling bij Havva thuis, met hun eigen familie als publiek. Een explosief en emotioneel optreden, waar Mijke de Jong een documentaire van maakte (te zien op 2Doc.nl).

Nazmiye Oral over de productie: ‘Opgroeien in een islamitische wij-cultuur betekende een botsing van de “ik” die zich in mij vormde tegen de bestaande structuren. Er was geen ruimte om het autonome “ik” uit te leven en toch in mijn cultuur te blijven. […] Niet meer zonder jou is ontstaan uit de behoefte om mezelf te kunnen zijn zonder het moeten opgeven van mijn plek, zodat er een vloeibare, vrije ruimte ontstaat waarin één regel geldt: liefde. Dit kan alleen als beide partijen het experiment aangaan en zich overgeven aan radicale intimiteit.’

Yasmin Apotheker interviewde in 2019 voor De Gelderlander haar moeder Nazmiye en haar oma Havva over het project. Havva: ‘Ik wilde lange tijd niet in mijn woonplaats Hengelo spelen, omdat ik wilde voorkomen dat mensen uit de gemeenschap wisten wat ik deed. Maar ik geloof in mijn kind. In haar visie, ook al begrijp ik het soms niet. De rest kan me niets schelen.’

Nazmiye Oral interviewde in 2002 Pim Fortuyn voor de Nederlandse Moslim Omroep; de uitzending van het gesprek was één dag voordat de politicus vermoord werd. Dit interviewfragment is een mooie voorbode van de ‘radicale intimiteit’ die Oral later zou uitdragen in haar werk.

Oral: ‘Ik ben niet aangesloten bij een organisatie: ik ben ik.’

Fortuyn: ‘Nee, dat is onzin! U bent een interviewer van een medium, ik zit hier toch niet met u persoonlijk te praten?’

Oral: ‘Ja, ik zit hier als mezelf, dat kan ik u wel verzekeren.’

Fortuyn: ‘Dat kán helemaal niet! Als u geen rekening houdt met het feit dat hier twee camera’s staan, dan doet u uw werk verkeerd.’

De keuzefilm van Nazmiye Oral, die direct na VPRO Zomergasten wordt uitgezonden, is Saf (TR, 2018). Drama van Ali Vatansever over de morele keuzes waar een stel in Istanbul voor komt te staan als hun wijk gentrificeert. Met Saadet Aksoy, Erol Afsin en Onur Buldu.