Seizoen vier van Fargo: relevanter en grootser

Zegt de ene immigrant tegen de andere: ‘Weet je waarom Amerika zo van misdaadverhalen houdt? Omdat Amerika zélf een misdaadverhaal is. Maar het probleem is: met welke figuren leven we mee? De onschuldige slachtoffers? Nee. We slaan aan op de taker: de man met het geweer. Dit land houdt van een man die neemt wat hij wil. Behalve als die man eruitziet zoals jij.’

Aldus de Italiaanse maffioso tegen een Afro-Amerikaanse collega halverwege het vierde seizoen van Fargo. Ze maken deel uit van twee criminele immigrantenfamilies die begin jaren vijftig vechten om de macht over de straten van Kansas City. Om toch iets van vrede te bewaren, ruilen de bazen van beide families hun jongste zoons tegen elkaar uit. Deze traditie gaat terug tot begin twintigste eeuw en was bedoeld om bloedvergieten te voorkomen. Meestal tevergeefs: Ierse en Russische maffiafamilies trokken eerder al aan het kortste eind.

Aan de ene kant treffen we dus een Afro-Amerikaanse misdaadfamilie, met Loy Cannon (Chris Rock) als leider. Tegenover hem staat een klassiek Siciliaanse familie, waarin Josto Fadda (Jason Schwartzman) de honneurs waarneemt voor de afwezige pater familias. De onderlinge verstandhouding is broos, en familiaire binnenbrandjes maken al snel de contouren van een bendeoorlog zichtbaar.

Het is een ietwat afwijkende koers voor de serie, die in 2014 begon als afgeleide van de gelijknamige filmklassieker uit 1996 van de gebroeders Coen. Ondanks aanvankelijke reserves groeide Fargo uit tot een van de beste series van de afgelopen jaren. De serie ademt in alles de sfeer van de film: het obscure regionale accent, de inktzwarte humor en de setting: kleinburgerlijk Amerika.

Toch staat de serie verder volledig op zichzelf: het mocht van showrunner Noah Hawley vooral geen ‘Fargo 2: The Adventure Continues’ worden. Mede daarom is Fargo een anthologieserie: elk seizoen een nieuw verhaal, een nieuwe setting en nieuwe personages. Een zeker patroon is er wel. Ergens op het snijvlak tussen goed en kwaad bevinden zich doorsneeburgers die op ongelukkige wijze in het criminele milieu verzeild raken, meestal dankzij de komst van kwaadwillende figuren. Tegenwicht wordt geboden door lokale agenten, bakens van goedheid.

Maar in het elf afleveringen tellende vierde seizoen zijn de personages diffuser. De ‘goede’ agenten zijn ditmaal afwezig. Een bewuste keuze, vertelde Hawley tegen Indiewire. ‘In de eerste drie seizoenen werd de “goede” rol altijd vertolkt door een agent. Maar zodra je een verhaal vertelt over zwarte mensen en immigranten is dat niet per se hún ervaring.’ En in een interview met Variety gaf Hawley aan dat hij Fargo vooral ziet als een ‘verkenning van Amerika’. ‘Ik begon na te denken over het ontstaan van Amerika. Door het perspectief van zwarte en Italiaanse families te kiezen, kon ik de barrières verkennen die de toegang tot het Amerikaanse leven versperren.’

Zo wordt de neergeschoten Italiaanse pater familias in de eerste aflevering geweigerd als hij bij een statig ziekenhuis aankomt. Het verweer van de directeur: ‘We behandelen alleen een bepaald soort mensen. Respectabel. Amerikaans.’

Als een veteraan aan Chris Rocks personage vraagt of hij in de oorlog heeft gevochten, antwoordt die: ‘Waarom zou ik vechten voor een land dat me liever dood ziet?’ De immigrantenfamilies mogen dan ogenschijnlijk volledig zijn ingeburgerd: échte Amerikanen zullen ze nooit worden.

De zestienjarige Ethelrida (Emyri Crutchfield) – dochter van een begrafenisondernemer met schulden bij de Cannons – lijkt nog het meest rechtschapen personage in deze reeks. Ze praat de eerste aflevering aan elkaar alsof het een presentatie is over de vraag hoe je Amerikaan wordt. ‘Het woordenboek definieert assimilatie als “het proces van op elkaar gaan lijken”. Maar op wie? Als Amerika een land van immigranten is, hoe wordt iemand dan Amerikaan?’ De serie roept daarmee interessante vragen op over de ‘ziel’ van Amerika en haar gecorrumpeerde historie: ontstaan op gestolen land en vaak gevormd door gestolen mensen.

Daarmee verkiest Fargo het grotere verhaal boven het kleinmenselijke absurdisme uit voorgaande seizoenen en het is prijzenswaardig dat Hawley een andere koers durft te varen. Hij wilde alleen terugkeren met een gloednieuw verhaal als hij niet in herhaling zou vallen. Met name de derde reeks heeft wat te lijden onder de vertrouwde onderverdeling in goed, kwaad en grijs. Dat is in dit seizoen minder het geval, maar dit heeft ook een keerzijde: de eerste afleveringen bevatten zo veel verhaallijnen en personages dat je bijna moet meeschrijven.

Daar staan wel voltreffers in de casting tegenover. Comedian Chris Rock kan prima uit de voeten met zijn eerste serieuze hoofdrol, al oogt hij soms wat gereserveerd, alsof hij bang is om de grapjas in zichzelf te veel ruimte te geven. Jessie Buckley leeft zich daarentegen naar hartenlust uit en is briljant gevaarlijk als de mysterieuze verpleegster Oraetta Mayflower. Maar de show wordt vooral gestolen door Glynn Turman als Doctor Senator (‘Geen dokter, geen senator.’), de welbespraakte rechterhand van Loy Cannon, die in indrukwekkende monologen grossiert.

En zijn er de laatste jaren fraaiere series verschenen dan Fargo? Het stilisme is bij vlagen adembenemend: als na een kwartier het eerste bloed in de sneeuw druppelt, weet je dat je in visueel opzicht gebeiteld zit. Het scenario mag dan uit zijn voegen barsten, verder behoort Fargo tot de absolute serietop: of het nu om acteerwerk, cinematografie of de soundtrack gaat.

In dit seizoen wil Hawley vooral iets zeggen over de felle strijd die momenteel woedt om de Amerikaanse ziel. Wanneer ben je een échte Amerikaan? Kun je dit überhaupt ooit worden in een land dat je mogelijk altijd als vijand, crimineel of buitenstaander zal beschouwen? 

Leefde Hawley zich in de eerste drie reeksen uit op de kneuterigheid van kleinburgerlijk Amerika, ditmaal is het verhaal grootser. Relevanter. Het Amerika van 2020 is immers zélf een misdaadverhaal geworden dat bijna aan de epiloog toe lijkt te zijn. De helden zijn allang vertrokken, we zien alleen nog maar takers. 

In de serie worden beide immigrantenfamilies keer op keer miskend en gediscrimineerd, maar ze vechten toch liever tegen elkaar dan met elkaar. In een immigrantenland dat immigranten consequent uitsluit, is uiteindelijk misschien geen plaats voor helden.