De meesterlijke openingsscène van The Brutalist: 'Het publiek dacht eerst dat het Dachau was'

Twee weken geleden ontving Lol Crawley een Oscarnominatie voor de cinematografie van The Brutalist. Het duurt nog even voordat bekend wordt of de Brit de nominatie ook daadwerkelijk gaat verzilveren, maar één award heeft hij dit jaar sowieso binnen: de Robby Müller Award.

De Robby Müller Award wordt ieder jaar op IFFR uitgereikt aan een beeldmaker met een eigen beeldtaal. Uit het juryrapport: ‘De manier waarop Lol Crawleys camera aan het verhaal en de personages gewijd is, is zowel nederig als geestdriftig. Hij vormt er een hechte, dynamische relatie mee. Met zijn sensuele cinematografie omarmt hij de onvoorspelbaarheid en vloeibaarheid van zijn omgeving en streeft hij ernaar zich aan te passen aan de stroom in plaats van deze in een vooraf gedefinieerd kader te dwingen.’

Zichtbaar geëmotioneerd kwam Crawley het podium in Rotterdam op om de prijs in ontvangst te nemen. Na een aantal videoboodschappen van onder andere regisseur Brady Corbet en Adrien Brody, respectievelijk de regisseur en de hoofdrolspeler van The Brutalist, startte filmjournalist Peter Bradshaw het twee uur durende nagesprek door te vragen naar de openingsscène van The Brutalist. Daarin wordt op meesterlijke wijze in beeld gebracht hoe de Hongaars-Joodse architect en Holocaustoverlevende László Tóth zich een weg baant naar het bovendek van een groot zeeschip om een glimp op te vangen van het Vrijheidsbeeld.

‘Deze scène heeft een evolutie doorgemaakt. Brady en ik wisten dat de openingsscène zou eindigen met het Vrijheidsbeeld. Het is een heel indrukwekkend monument, maar het staat helaas ver weg op een eiland op een hoge sokkel. Als je een normaal shot vanaf het schip zou maken, bereikt dat nooit het indrukwekkende effect dat het beeld in werkelijkheid op je heeft. In eerste instantie had ik een versie bedacht waarbij we in de plooien van de toga van het Vrijheidsbeeld zouden beginnen. Eerst zie je alleen maar metaal, om vervolgens met draaien en keren het gezicht en de fakkel te onthullen. Ze staat dan recht boven je. In de praktijk is dit alleen heel lastig. Je moet een camerakraan op het eiland krijgen en het kost enorm veel geld. Er zijn nog andere versies van het Vrijheidsbeeld in de wereld. Zo staat er een kleinere variant in Parijs. We hebben er over nagedacht om daar te filmen, maar ook dat was veel te duur. Uiteindelijk zijn we na de opnames van de film nog een dag naar New York geweest om landschappen en skylines te filmen. Toen hebben we ook het Vrijheidsbeeld gefilmd, gewoon van een afstand. Het eindresultaat dat je nu ziet, is eigenlijk helemaal in de montage tot stand gekomen.’

‘Het kostte een halve dag om de complete openingsscène in de buik van het schip te filmen. Vooraf had ik alle ruimtes al verlicht. Het lijkt in zekere zin op het instituut dat László later ontwerpt: deels ondergronds en met beperkte lichtinval. Toen we gingen draaien kon ik het gevoel van desorientatie dat de scène opwekt niet echt waarderen. Maar nu hoor ik van het publiek dat ze aanvankelijk dachten dat de scène in Dachau of een ander concentratiekamp speelt. En op die manier vat de opening eigenlijk de hele reis van László samen.'

‘Ik werk vaak op echte locaties. Dat is soms best lastig, maar ik hou ervan om, letterlijk en figuurlijk, in een hoek te worden weggestopt. Ik ben geen cinematograaf die het ontwerpproces leuk vindt. Ik denk niet na over waar ik een gat kan maken om een camera in te verstoppen. Ik heb liever dat iemand mij de ruimte, kleuren en acteurs waar mee ik moet werken aangeeft, zodat ik daarop kan reageren en anticiperen. Ik heb een voorkeur voor geleefde ruimtes met een geschiedenis.’

‘Brady is vanaf zijn eerste film al heel zeker van zijn zaak. Hij is erg pragmatisch ingesteld en weet alles over de budgetten van zijn projecten. Als iemand hem vertelt dat iets niet kan omdat het te duur is, dan weet hij precies waar in het project hij geld vandaan kan halen. Zo niet, dan vindt hij het geen ramp om een scène aan te passen, zolang de intentie maar hetzelfde blijft. The Brutalist is geschoten in 33 dagen met een budget van 10 miljoen. En door slim en verstandig te werken is dat mogelijk.'

‘Als deze prijs een viering is van mijn werk, dat moet dit ook een viering van Robby’s werk zijn. Toen ik opgroeide betekende Paris, Texas veel voor mij. Als kind heeft die film mij erg geraakt. Toen ik op de universiteit zat in Newcastle zag ik voor het eerst Breaking the Waves, ook al zo’n geweldige film. Dus deze prijs maakt mij erg emotioneel. Zoals jullie al gemerkt hebben: ik ben een emotionele man.’