zondagetalage

In 1968 is de Culturele Revolutie in China in volle gang. Facties van de Rode Garde zijn in hevige gevechten verwikkeld. Bij strijdbijeenkomsten worden burgers door elkaar vernederd, gemarteld en tot zelfmoord gedreven. Beide ouders van Jung Chang zitten op haar zestiende verjaardag in detentie. ‘Terwijl ik die nacht in mijn bed lag te luisteren naar de pistoolschoten en de bloedstollende tirades die uit de luidsprekers schalden, kwam ik op een keerpunt,’ schrijft Chang in Wilde Zwanen. ‘Mij was altijd verteld, en dat had ik ook geloofd, dat ik in een paradijs op aarde leefde, socialistisch China, terwijl de kapitalistische wereld een hel was. Ik vroeg me nu af: als dit het paradijs is, wat is dan de hel?’

Diezelfde avond schrijft Chang een gedicht waarin ze haar gedachten onder woorden brengt. Het is het eerste gedicht waar ze trots op is. Helaas voor de lezer van haar boek kan ze het niet meer reproduceren, omdat de Rode Garde niet veel later langskomt om haar huis te doorzoeken. Ze grist haar gedicht, scheurt het in kleine stukjes boven het toilet en spoelt door. Haar schrijverschap zal nog twee decennia op zich moeten laten wachten. Kort na de Culturele Revolutie vertrekt ze met een studiebeurs naar Engeland en in 1991 schrijft ze daar Wilde Zwanen. In het Engels. Het boek heeft het Westerse beeld van de Culturele Revolutie bepaald.

Of beter gezegd: Wilde Zwanen heeft het Westerse beeld bijgesteld. Want zeker in links-intellectuele kringen heerste lange tijd grote bewondering voor Mao Zedong. John Lennon droeg een Mao-speldje, Jean-Paul Sartre verkocht Maoïstische blaadjes langs de Parijse boulevards en Anja Meulenbelt beschouwde de Grote Roerganger als boegbeeld van de vrouwenemancipatie. In de jaren na de Culturele Revolutie, die van 1966 tot 1976 duurde, sijpelde steeds meer informatie over de gruwelen van Mao’s regime naar buiten – maar toen had het Westers enthousiasme grotendeels plaatsgemaakt voor onverschilligheid. Tot het boek van Jung Chang verscheen.

In OVT’s zomerserie De eerste persoon is NRC’s Chinacorrespondent Garrie van Pinxteren te gast om te praten over Wilde Zwanen, dat wereldwijd uitgroeide tot een bestseller. Hoe kijkt zij naar dit diep persoonlijke boek, dat het propagandabeeld van socialistisch China als 'paradijs op aarde' voorgoed naar het rijk der fabelen verwees?