Disney in Duivendrecht

Alleen wie boven de 55 is kent waarschijnlijk het rijtje namen Loeki, Rieki en Wieki. Dit trio huisvrouwen prees in de jaren zestig het wasmiddel Biotex aan en figureerde niet alleen in commercials, maar was ook te horen in een reeks podcasts op flexibele singletjes die je gratis kreeg bij pakken waspoeder. Die podcasts werden toen nog hoorspelen genoemd, maar het principe was hetzelfde: luisteren wanneer het schikt.

Ondanks hun naamsbekendheid werden deze ‘influencers’ geen BN’ers genoemd, want Loeki, Rieki en Wieki waren poppen. Net zoals Lodalientje, Dutchy en alle andere personages uit Dollywood, de succesvolle reclamefilmstudio van Joop Geesink (1913-1984), destijds de grootste ter wereld.

In deze studio in Duivendrecht werden in de jaren vijftig en zestig onder zijn leiding duizenden animatiefilms gemaakt voor de Nederlandse en vooral buitenlandse markt. In de hoogtijdagen werkten daar 150 mensen die verhalen schreven, poppen maakten, decors bouwden, belichtten, muziek speelden, filmden en fotografeerden onder de supervisie van Geesink. De poppen laten dansen, dat kon men nergens beter dan in Duivendrecht, en veel bekende merken, van Knorr tot Campari en van Ballantine tot Van Nelle, lieten hier hun kostbare commercials produceren.

Hoewel iedereen Geesinks filmpjes van Loeki de Leeuw kent is dit baanbrekende werk in de vergetelheid geraakt. Dankzij Eye komt daar nu verandering in. Vanaf deze maand presenteert het filminstituut een klein deel van zijn omvangrijke en virtuoze oeuvre. Dat werd ook weleens tijd, want vijftig jaar geleden, in 1972, ontving de voorloper van Eye al een groot deel van de Dollywoodcollectie.

Niemand heeft daar meer van gezien dan curator reclame- en animatiefilm Leenke Ripmeester. Zij stelde voor Eye uit Dollywoodmateriaal tien programma’s met reclamefilms samen rond uiteenlopende thema’s. Die dragen titels als ‘Een beestenbende’, ‘Vuurtje?’, ‘Het brouwers goud’ en ‘Ongelukkige huisvrouwen’. Volgens haar is Dollywood om meerdere redenen uniek. ‘De omvang van de studio was ongekend binnen de bescheiden Nederlandse filmindustrie. Daar komt het internationale bereik en natuurlijk de hoogwaardige kwaliteit van de animaties nog bij. Er werd niet voor niets gesproken over de Duivendrechtse Disney.’

Dollywood produceerde animatiefilms voor de televisie en de bioscoop in kleur en zwart-wit. Voor Geesink moest reclame vooral entertainment zijn en hij maakte dan ook veelvuldig gebruik van bekende genres, zoals sprookjes of musical, om een verhaaltje te vertellen. Bovendien zorgt een bekend format ervoor dat kijkers snel begrijpen wat ze zien en dat is natuurlijk nodig bij de relatief korte commercials. Zo koos hij voor het Amerikaanse biermerk Ballantine de western als vorm. Maar liefst vijftig verschillende animatiefilms maakte hij voor dit merk. Minimusicals in het Wilde Westen, waar huifkarren en postkoetsen voorbijkomen en elk moment goudkoorts kan uitbreken. Dat Dollywood voor de concurrerende biermerken Goebel en Mackeson respectievelijk twintig en 55 reclames animeerde toont wel aan dat het wat productie betreft geen klein bier was.

Een constante in reclames is de aanwezigheid van een probleem. En de oplossing daarvan is de aanschaf van een product waarmee de huisvrouw dat probleem te lijf kan gaan. Vuil, viezigheid en bacteriën staan hoog op de problemenlijst van de huisvrouw. Die zijn soms zo mooi geanimeerd dat ze zelfs sympathie oproepen. In elk geval bij curator Ripmeester. ‘Allemaal monstertjes die in riolen en afvoerpijpen wonen en onderling met walkietalkies communiceren. Ze vluchten want ze zijn in oorlog met de huisvrouw die met het schoonmaakmiddel Tide de gootsteen wil ontstoppen en reinigen. De huisvrouw is saai, maar de bacteriën die vernietigd moeten worden zijn hilarisch. Kies je toch partij voor de bad guys.’

Niet alleen vijandig vuil is met behulp van animatie vermenselijkt, de koffiebonen in de Hagreclame viel eenzelfde lot ten deel. ‘En vervolgens gaan koffiebonen vrolijk de lopende band op om daarna vermalen te worden. Best luguber.’

Toch overheerste het optimisme. Dat hoort bij reclame en paste ook bij de sfeer van de wederopbouw. Positief en gericht op overvloed. ‘Vond u deze Dr. Oetkertaart lekker, koop dan ook deze!’ Het kon niet op en dat gold zeker ook voor de films die voor Philips gemaakt werden. Ripmeester noemt ze liever promotiefilms dan reclames, want ze duren soms wel tien minuten of langer. Met 24 beelden per seconde heb je het over ruim 14.000 shots. Kostbaar en arbeidsintensief.

‘Neem Kermesse fantastique uit 1951. Een lange, bijzondere film met een groot decor en veel verschillende poppen die soms allemaal tegelijk bewegen. In kleur en hij duurt tien minuten. Een ander hoogtepunt in Geesinks oeuvre is Piccolo, Saxo & Company uit 1960. Daarin zie je hoe een symfonieorkest wordt samengesteld, en dat is eerder een educatieve film voor kinderen dan een reclame. Pas op het einde verschijnt het logo van Philips. Zes jaar later kwam Philips Cavalcade: 75 Years of Music, met allemaal lange poppen die nog veel moeilijker te animeren waren.’

Louise Geesink, de dochter van de Duivendrechtse Disney, is nu directeur van de Geesink Studio. Ze hoeft haar ogen maar even dicht te doen en ze is weer terug in Dollywood, tussen de decorbouwers en poppenmakers. ‘Mmm. Die geur van lijm en gezaagd hout, heerlijk. Als klein meisje liep ik door die studio en overal waren decors op ooghoogte met allemaal mooie poppen erin. Vriendinnetjes mochten daar niet komen, want er werd gewoon gewerkt, maar er was ook een klein filmzaaltje en als ik een partijtje had mochten we daar allemaal zitten. Een privébioscoopje.’

Ze is verheugd dat Eye het werk van haar vader onder de aandacht brengt, ook omdat het lang niet altijd de waardering kreeg die het verdiende – want ‘het was maar reclame’ aldus Louise Geesink. ‘Toen mijn vader dertien was is hij van school gestuurd omdat hij toch alleen maar zat te tekenen. Het was een grote man met een sigaar en hij droeg altijd mooie pakken. Als hij ergens binnenkwam zorgde hij ervoor dat iedereen hem zag en hoorde. Een charmeur die altijd iedereen wist in te palmen. Hij vloog voor opdrachten de hele wereld over en was ook Skipper bij KLM.’ Dat was een speciale vip-status voor klanten die meer dan honderdduizend kilometer hadden gevlogen. Daar zaten veel tripjes naar Milaan bij. ‘De rijke eigenaar van Campari was gek op mijn vader, ze noemde hem altijd El Presidente. Op de eigen reclameafdeling van Campari moest iedereen knarsetandend toezien hoe hij daar de mooiste opdrachten in de wacht sleepte.’

De wereldburger wist ondanks of misschien juist dankzij het vroege schoolverlaten een miljoenenbedrijf op te bouwen. Uiteindelijk ging dit ten onder door Holland Promenade, een megalomaan plan voor een pretpark langs de Amstel dat er nooit is gekomen. Louise Geesink vat haar vaders ambitie en talent kernachtig samen: ‘Hij had een rotsvast vertrouwen in zichzelf.’

Naast de filmcollectie van Geesink heeft Eye sinds kort nog een uit Dollywood afkomstige verzameling ontvangen en die is al net zo bijzonder. 760 unieke handgemaakte poppen die figureerden in de commercials. Dat die al die jaren bewaard zijn gebleven, was ook voor Ripmeester een grote verrassing. ‘Ik wist niet wat ik zag. Wij dachten dat die poppen allang verdwenen waren, maar ze stonden in een vitrinekast in kasteel Nederhorst den Berg. Vorig jaar zag ik ze daar voor het eerst en nu staat alles bij ons.’ Dutchie heeft ze al ontdekt, maar Loeki, Rieki en Wieki nog niet. Omdat poppen in het filmmateriaal van Eye vreemde eenden in de bijt zijn zorgen ze ook voor uitdagingen. Want onder welke klimatologische omstandigheden bewaar je poppen en wat moet je er als Eye – oneerbiedig gezegd – eigenlijk mee? Ripmeester weet het antwoord al. ‘Ik droom natuurlijk van een Geesinktentoonstelling.’

Geesinks laatste project was geen commercial, maar een attractie in de Efteling: Carnaval Festival. Deze duizelingwekkende reis langs allerlei culturen representeert volgens curator Ripmeester zijn werk veel beter dan Loeki de Leeuw. ‘Wat daarin zit zie je ook in veel van zijn andere films.’ Het is enigszins ironisch dat zijn schepping Loeki wordt gebruikt voor de overgang tussen reclame en reguliere programma’s, al was er voor Joop Geesink volgens Ripmeester geen verschil. ‘Zijn studio maakt gewoon bijzonder leuke films. Onderhoudend en grappig.’