Ongesigneerd seizoen 2

Dat er achter de vormgeving van de meest standaard lantaarnpaal megalomane gedachten over een ideale wereld schuilgaan en dat er bij het ontwerp van de A2 is nagedacht over het uitzicht voor de automobilist, daar sta je normaal gesproken niet bij stil. Juist die verhalen wilden wij laten horen in de radio- en podcastserie Ongesigneerd I. 

Op 26 mei start Ongesigneerd II en dit keer ligt de focus op de invloed die de architectuur van gebouwen en parken op ons dagelijks leven heeft. Wat zegt het ontwerp van het asielzoekerscentrum over hoe wij omgaan met migranten? Hoe beïnvloedt de ontwerper van een dierenverblijf onze perceptie van de olifant of de giraffe? Met welke ontwerptrucs worden wij in het winkelcentrum tot zo veel mogelijk aankopen verleid? En welke invloed heeft de vormgeving van de Tweede Kamer op de werking van onze democratie?

Met die laatste vraag worstelt ervaringsdeskundige Alexander Pechtold. Hij vertelde er in 2009 over bij Zomergasten. Met een fragment van een debat in het Britse parlement liet hij zien dat het er daar aanmerkelijk levendiger aan toegaat dan in Den Haag. Volgens Pechtold is de inrichting van de Kamer daar mede schuldig aan.

Acht jaar later leidt hij ons er – in zijn lunchpauze van de formatieonderhandelingen – rond voor Ongesigneerd. Hij wijst naar de halve cirkel van stoelen. ‘In het Lagerhuis zitten de parlementsleden nog recht tegenover elkaar op houten banken en – net als in de twaalfde eeuw – slechts op twee zwaardlengtes en een voet van elkaar verwijderd. Daar ruik je nog “de geur van wilde beesten”, zoals Van Mierlo zei.’
Hij gaat zitten in zijn stoel. ‘Ze zitten heerlijk, maar als ze net zo hard en krap waren als in Groot-Brittannië, zou het debat wel korter duren, denk ik.’

Belangrijker nog vindt hij het dat de zaal duidelijk maakt hoe democratie werkt. ‘Als je van een andere planeet komt en je ziet voor het eerst een voetbalwedstrijd, dan weet je na tien minuten hoe het werkt. Dat is hier niet het geval.’

Hij wijst schuin omhoog. ‘Neem het kabinet, dat daar als een rechtbank boven me uittorent. Terwijl het juist gecontroleerd wordt door het parlement!’ Ook kloppen de zichtlijnen volgens hem niet. ‘Als een Kamerlid achter het spreekgestoelte het kabinet toespreekt, kan hij ze niet aankijken. De inrichting van deze zaal zorgt onbewust voor verwarring bij mensen die dat zien op tv. In een tijd waarin mensen nauwelijks weten wie die politici zijn en wat ze doen en er wel veel onbegrip heerst, moet je alles aangrijpen om de democratie inzichtelijk maken.’

Architecten Max Cohen de Lara en David Mulder van der Vegt van architectenbureau XML bekeken de Zomergasten-uitzending met Pechtold destijds met veel interesse. ‘We zijn onderzoek gaan doen naar de vormgeving van 193 plenaire zalen van parlementen wereldwijd,’ vertelt Mulder van der Vegt in Ongesigneerd. Vorig jaar verscheen hun boek Parliament en op parliamentbook.com publiceerden ze 360-gradenfoto’s van de zalen.

Ze koppelen in hun onderzoek onder meer de vorm van de stoelopstelling aan het politieke systeem van een land. Zo blijken in vergaderzalen in dictaturen de stoelen vaak zo opgesteld te staan als in een klaslokaal. In Europa overheerst de halve cirkel, geïnspireerd door het oude Griekse theater, omdat dit de vorm was die na de Franse Revolutie in zwang raakte.

Het Binnenhof wordt vanaf 2020 gerenoveerd, onder leiding van architect Ellen van Loon van OMA, maar vooralsnog betreft haar opdracht slechts achterstallig onderhoud. Vergaderen doet de Kamer dan tijdelijk in het oude gebouw van Buitenlandse Zaken.

David Mulder van der Vegt hoopt, overigens net als Alexander Pechtold (die tijdens de onderhandelingen een stoel is opgeschoven richting Jesse Klaver), dat er in deze tijdelijke ruimte geëxperimenteerd zal worden met andere vormen. Vormen die het debat in de Nederlandse politiek misschien wel verlevendigen en – wie weet – zelfs bijdragen aan het beslechten van de crisis waarin de democratie verkeert.

Mulder van der Vegt: ‘Nederland kan ook op Europees vlak een voortrekkersrol spelen als het gaat om vernieuwing. Veel Europese parlementen moeten de komende jaren gerenoveerd worden. Er is hier een traditie waarin ontwerp een belangrijk instrument is bij de vormgeving van de samenleving. Dijken, polders en geen land ter wereld waar zoveel aandacht wordt besteed aan postzegels. In het buitenland zeggen ze niet voor niets: God creëerde wereld, de Nederlanders Nederland.’