Griet Op de Beeck over VPRO Zomergasten: 'Alles begint bij oprechte nieuwsgierigheid'

Ik heb even aan ChatGPT gevraagd welke eigenschappen de ideale Zomergasten-presentator moet hebben.
Griet Op de Beeck: ‘Hahaha! Ik ben benieuwd!’

Toen je in 2016 zelf gevraagd werd als zomergast viel je van je stoel. Hoe reageerde je toen ze je vroegen als presentator?
‘Ik kon dat bijna niet geloven. Dat ik een van de mensen was die werd uitgenodigd voor een screentest vond ik al bijna genoeg, zo eervol vond ik dat. Ik weet niks van sport, dus ik zeg waarschijnlijk iets verkeerd als ik nu een metafoor gebruik, maar Zomergasten is toch wel de Super League. Ik vond het ongelofelijk dat ze aan mij dachten, en het kwam ook op zo’n fijn moment.’

Namelijk?
‘Namelijk waar ik niet meer met angst zo'n avontuur tegemoet treed en probeer te bewijzen dat ik het misschien toch ook waard ben om lucht in te ademen. Nu ga ik dat gewoon doen wegens het enorme plezier ervan. Dat is een veel fijnere insteek. Dus ik ga niks proberen te bewijzen. Ik ben gewoon heel nieuwsgierig naar mensen. Dat heb ik altijd gehad. Ik kan voor ongeveer elke mens oprecht veel belangstelling opbrengen. Zelfs bij een onderwerp dat heel ver van mij af staat, waar ik niet spontaan heel veel affiniteit mee heb, denk ik nog: dat is een heel andere wereld. Hoe kan ik die leren kennen? Dat zit echt heel diep.’

Daar hoef je niet je best voor te doen?
‘Nee. Sinds ik ook therapeut ben is dat natuurlijk alleen maar nog versterkt. Iedereen heeft een verhaal. Zelfs mensen die op het eerste gezicht niet zo fijn functioneren in de wereld. Als je dan hoort waar dat allemaal vandaan komt, dan kan je ook eigenlijk alleen maar zeggen: kom eens hier en mag ik je eens omarmen. Vanuit die zachte blik op mensen in de wereld wordt alles boeiend.’

Ga je iets hebben aan de therapeutische kennis die je hebt opgedaan?
‘Toen Keshia [eindredacteur Zomergasten, red.] een eerste gesprek kwam voeren, vroeg ze mij: denk je dat dat een nadeel kan zijn? Dat vond ik een interessante vraag, want ik dacht dat het alleen maar een voordeel zou zijn dat je een beetje weet hoe je bij de diepere lagen van de mens kan geraken. Maar het is natuurlijk waar. Een interview is geen sessie. Ik denk dat dit een evenwicht is dat ik goed zal moeten bewaken.’

Ze hebben jou natuurlijk niet voor niets gevraagd. Kennelijk zochten ze iemand die die zachtere kant heeft.
‘Ik denk dat juist in deze tijd waarin er zo veel verschrikkelijks aan de hand is en het bij momenten zo beangstigend kan zijn en zo donker en zo hard en zo polariserend, dat het heel fijn is als je met een zachte, empathische blik gaat zoeken naar de nuance. Daar is vaak zo weinig ruimte voor. Het is dit of het is dat. Nee, er ligt een hele wereld tussen en dat is het stuk dat mij ook het meest interesseert. Dus de keuze voor mij is wel een keuze voor een programma dat een andere benadering heeft dan om de polarisatie keihard uit te spelen.’

Ben je zelf eigenlijk een trouwe kijker?
‘Ik zal niet zeggen dat ik elke aflevering heb gezien. Soms zijn er mensen van wie je nog nooit hebt gehoord, die uit een segment van de wereld komen dat me niet zo verschrikkelijk interesseert. Maar als het mensen waren die me nieuwsgierig maakten, probeerde ik zeker te kijken. Het is een heel bijzonder programma. Hoe Janine dat deed, dat vond ik echt fantastisch. Big shoes to fill.’

De laatste jaren zijn er relatief veel psychiaters en psychotherapeuten te gast geweest. We hebben Damiaan Denys gehad, Glenn Helberg, Bessel van der Kolk, Robert Vermeiren en natuurlijk Esther Perel. Het lijkt wel alsof ze ineens hebben ontdekt dat dat goede praters zijn. Daar kun jij je natuurlijk helemaal in vinden.
‘Mijn ervaring is dat dit vaak mensen zijn die in staat zijn om echt naar zichzelf te kijken en van daaruit met een openheid de ander te bejegenen en dat op een hoger plan te tillen en te kijken wat er in de wereld gebeurt. Boeiender wordt het niet. In dat soort settings heb je nooit een banaal gesprek. Ik ben een hele slechte receptieganger. Dat soort gekeuvel, dat is helemaal niks voor mij. Ik hou ervan om het ergens over te hebben en daar word ik enorm in bediend in die kringen. Het is heerlijk vertoeven daar en het levert natuurlijk ook prima televisie op.’

Heb je al een paar suggesties aangedragen voor interessante gasten uit het therapeutische veld?
‘Nou, ik zit er al en ik ben in een dienstbare positie. Ik denk niet dat ze snel iemand van die strekking zullen uitnodigen, zoals ze ook niet nog een Belg zullen uitnodigen. Dat soort evenwicht wordt goed bewaakt in Zomergasten.’

Je moet straks natuurlijk wel uit je comfortzone. Ik probeerde me voor te stellen hoe het zou zijn als jij iemand als Femke Wiersma moet interviewen. Wat voor gesprek krijgen we dan?
‘Alles begint bij oprechte nieuwsgierigheid. Als je je inleeft over die specifieke persoon denk ik dat je een heel eind kan geraken, ook als je niet al twintig jaar de Nederlandse politiek volgt. Ik ben de laatste jaren constant aan het studeren en opleidingen aan het volgen, en je kunt niet alles volgen. Recent heb ik een abonnement genomen op de Volkskrant en NRC. Ik probeer wel wat bij te benen, maar als iemand straks begint over een of ander politiek incident van vijftien jaar geleden is de kans groot dat ik echt niet weet waar het over gaat. In dat geval zeg ik gewoon: sorry, maar de Belg weet het even niet.’

Wanneer loop jij met een tevreden gevoel de studio uit?
‘Als je dingen hebt bijgeleerd of als je in ieder geval een perspectief hebt gehoord waarvan je denkt: hé, zo had ik dat nog niet bekeken. Waarin je toch over die mens iets hebt geleerd wat je nog niet wist of naar een diepte bent gegaan met die persoon wat je niet in het gemiddelde interview ergens al hebt gelezen. En waarin die gast ook zelf blij is. Dat vind ik een belangrijke component. Dat hij het gevoel heeft dat hij iets van zichzelf heeft kunnen laten zien op een manier die voor hem prettig voelt. Dat wil niet zeggen dat ik iemand niet een beetje buiten zijn comfortzone probeer te sturen als dat nuttig, wenselijk en nodig zou zijn. Dat hoop ik wel te doen, maar op zo'n manier dat het met een zachtheid gebeurt waardoor mensen zich ook niet gebruuskeerd voelen of gebroken. Ik ben niet bang voor confrontatie, maar ik geloof veel meer in de omtrekkende beweging dan in de keiharde aanval.’

En als je merkt dat iemand jou ontwijkt, terwijl jij voelt dat daar pijn of schaamte zit?
‘In therapie gebeurt er niet veel anders.’

Nee precies, daar heb jij ruime ervaring mee. Maar het is best lastig om te bepalen hoever je daarin voor het oog van de camera kunt gaan.
‘Het gaat niet om het privéleven, maar wel om het persoonlijke. Dat vind ik een belangrijk onderscheid en die grens wil ik absoluut bewaken. Mensen hoeven niet smeuïge details over god weet wat op tafel te leggen. Dat interesseert mij niks. Maar die diepere onderlaag, als je daar de hele tijd van weg wilt, dan denk ik: je zit wel in Zomergasten, we gaan hier voor het diepere portret.’

Ik herinner me wel een paar uitzendingen waarbij ik dacht: ik zit nu naar een soort college te kijken. Omdat die gast weigerde iets van zichzelf te laten zien.
‘Ik moet nu spontaan denken aan de uitzending met Inez Weski. Zij weigerde heel hardnekkig om het over bepaalde dingen te hebben, maar ik vond het toch een hele mooie aflevering. Het moet vooral een spannend gesprek zijn waarbij je voelt dat er voor beide partijen iets op het spel staat. Mijn ervaring is dat mensen heel graag hun verhaal vertellen en dat dat ook heel helend en lonend kan zijn, zelfs als het kwetsbaar of persoonlijk is.’

Jij hebt een bepaald charisma waar mensen heel erg voor vallen, hoe voorkom je dat jij de gasten gaat overschaduwen?
‘Oei, echt? Nou ja, het is geen klein bier wat aanschuift bij Zomergasten.’

Nee, maar niet iedereen is van nature zo camerageniek. Bij Theo Maassen had je natuurlijk mensen die hem een beetje eng vonden. Dat zullen ze bij jou niet hebben, maar misschien denken ze wel: dan zit ik daar als een stijve hark tegenover die charmante Griet.
‘Laten we hopen dat dat niet gebeurt, want dat is natuurlijk niet de bedoeling. Ik vind het een heel groot compliment, maar je schat me wel hoog in.’

Nou ja, na jouw eigen Zomergasten-avond lag half Nederland aan je voeten.
‘Ja, dat was heel bizar. Ik heb daar een hele warme herinnering aan want ik kon in die periode heel moeilijk een compliment binnenpakken. Tommy Wieringa sms’te me: “Weet je wat de hashtag is? #verliefdopgriet.” Daar heb ik echt even diep om moeten glimlachen. Maar het gaat niet over mij, hè? Het gaat over hen. En dat wil ik zo goed mogelijk faciliteren. Ik denk dat het een kwestie is van niet een soort ruimte in te nemen die niet kloppend is. Het zal in elk geval niet zo zijn dat ik mezelf leuker zit te vinden dan die gast. Je wordt als gast heel liefdevol omringd. Je mag dingen laten zien waar jij om een of andere reden iets mee hebt. En als er dan iemand is die werkelijk geïnteresseerd is en vragen stelt, dan vinden mensen dat ontzettend fijn. Dus ik hoop dat dat zwaarder weegt dan eventuele gedachten over wie de wedstrijd wint. Want daar gaat het natuurlijk niet om.’

Nee, maar iedereen heeft toch een mening over de presentator en de gast.
‘Ik heb tot mijn ontzetting gehoord dat elke aflevering gerecenseerd wordt. Elke aflevering! En dan ook nog eens in alle kranten! Nou, daar ga ik me allemaal ver van houden.’

Klopt het dat jij in Nederland geliefder bent dan in België?
‘Ja, dat is wel mijn indruk. Ik ben een van de weinige Vlaamse schrijvers die meer verkoopt in Nederland. Op straat word ik hier ook vaker aangesproken. Dat heeft met de Nederlandse natuur te maken. Jullie doen dat sneller. Als ik op de Veluwe met mijn hond loop te wandelen zegt iedereen je gedag. Als ik dat in België doe draaien veel mensen hun kop om. Ze vinden het raar dat je gedag zegt. Ik maak er nu echt een sport van om dat altijd te doen, maar minstens de helft van de keren krijg ik niets terug.’

Ik zag dat Uma tijdens je theatercolleges gewoon in een mand op het podium ligt. Ligt ze straks ook in de Zomergasten-studio?
‘Ja! Dat vind ik zo leuk! Ze is zo’n heerlijke, makkelijke hond. Als ik er ben, is zij er ook. Dan vindt zij het oké. In het theater sta ik tijdens de inlooptijd vaak in de coulissen te wachten. Dan gaat zij vast een kijkje nemen in de zaal en dan komt ze weer terug. Je kan het niet beter regisseren dan dat zij het doet.’

Vorig jaar oogde het Zomergasten-decor nogal kil. Zo’n hondenmand in het decor is wel een heel gezellig vooruitzicht.
‘Ja, precies. Het is een soort gezelligheidsfactor dat zij daar lekker ligt. Uma hoort er gewoon bij.’