'Ik voel me meer verbonden met mijn Surinaamse kant dan ik eerder dacht'

In Suriname legde Van Hesteren onder meer vast hoe de drie mannen per korjaal de Marowijnerivier op gaan en in het tropisch regenwoud in het voetspoor treden van de legendarische vrijheidsstrijder Boni, naar wie Ro zijn sportschool heeft vernoemd.

Het verhaal van Boni Gym kreeg ze min of meer cadeau omdat Ro de eerste echtgenoot is van haar moeder. ‘Toen dacht ik: dit is het format voor een serie. Ik wil verhalen vastleggen waarin de jongere generatie niet alleen haar band met Suriname versterkt, maar daar ook de inspiratie uit haalt om zelf iets op te bouwen en betekenis wil geven aan erfgoed. Daarnaast vond ik het belangrijk om de verschillende gemeenschappen in Suriname te belichten en de geschiedenis die ze met zich meedragen.’

Van Hesteren stelde een zoekprofiel op dat ze voorlegde aan bestuurders, creatieven, politici, architecten en sporters en deelde via sociale media. Zo kwam ze uit bij een Hindostaans horecakoppel, een Javaanse theatermaker en een Nederlands-Hindostaanse architect. Tiffany en Rakesh gaan in het Surinaamse district Saramacca cassave verbouwen voor hun restaurant in Amsterdam, waarbij ze zich laten leiden door de tradities en rituelen van marrons in het dorp Gunsi in Boven-Suriname. In een andere aflevering is te zien hoe Dewi het zelfgeschreven toneelstuk over haar familie en haar achtergrond opvoert in Paramaribo. Het laatste deel gaat over Lindsey, die in het zuiden van Suriname samen met inheemse bewoners een holistisch ziekenhuis van bamboe bouwt.

Tijdens de productie van De nieuwe generaties van Suriname merkte Van Hesteren dat haar personages ieder op hun eigen manier met het familieverleden en de bijbehorende cultuur omgaan. Zo worstelt Dewi met haar identiteit omdat ze in Nederland als Surinaamse wordt beschouwd en als Nederlandse zodra ze aankomt in het land van haar vader. ‘Ze vertelde me dat de Javaanse gemeenschap terughoudend is om gevoelens over het koloniale verleden te delen, maar dat ze zelf de sterke behoefte voelt om dat wel te doen.’

Van Hesteren gaat er geregeld over in gesprek met haar omgeving. Naar eigen zeggen leert ze voortdurend van haar vrienden. ‘Op onze leeftijd zijn we meer bezig onszelf te ontdekken dan toen we tieners waren. Bijvoorbeeld over hoe het is om Keti Koti te vieren. Het is een bijzondere dag en we bespreken wat de afschaffing van de slavernij voor ons betekent en welk gevoel we erbij hebben. Keti Koti hoort sinds een paar jaar bij het cultureel erfgoed, ook omdat de creoolse gemeenschap in Nederland daar veel ruchtbaarheid aan heeft gegeven. Op andere feestdagen vraag ik me af waarom het zo versplinterd is in Suriname. Zo vind ik dat er meer aandacht moet komen voor het verhaal van de inheemsen, de allereerste bewoners van Suriname.’

In de documentaireserie richt Van Hesteren zich op de verschillende etniciteiten in Suriname. ‘In sommige kringen geldt nog steeds: hoe lichter je huidskleur, hoe beter. Dat heeft te maken met het verdeel-en-heersprincipe zoals dat doelbewust door de kolonisator is geïntroduceerd. Daar ga ik niet aan meedoen. Naar mijn mening zitten we allemaal in hetzelfde schuitje en kunnen we gezamenlijk het land opbouwen. Ik hoop op een wan-pipel-gedachte.’

Misschien klinkt dat verheven en beredeneerd vanuit een Nederlands perspectief, realiseert ze zich, maar ze heeft genoeg signalen opgevangen dat die gedachte sterk leeft bij de nieuwe generatie. Niet in de laatste plaats in Suriname zelf. ‘Ook vanuit het idee dat je ergens moet beginnen en wederzijds inspiratie kunt opdoen. Ik geloof sterk in die kruisbestuiving.’

Wie weet kan Van Hesteren daar met haar films enige invloed op uitoefenen. Op termijn zou ze dat graag doen door middel van fictie. Omdat ze merkt dat haar intuïtieve en persoonlijke aanpak bij documentaires ook bepaalde beperkingen heeft. ‘Ik werk niet volgens een strak script. Ik merk dat iemand het meest laat zien wanneer ik aanwezig ben tijdens het filmen. Dan ontstaat een spanningsveld: samen een wereld in gaan die de ander misschien liever niet zou willen laten zien. Daarbij ben je wel altijd afhankelijk van veel oncontroleerbare factoren en persoonlijke gevoeligheden. Ik ben ook benieuwd hoe het is om mijn research en ervaring met mensen die ik heb gefilmd toe te passen bij fictie, waar veel al is gepland.’

Met de serie hoopt ze over te brengen dat het verleden geen vaststaand gegeven is en dat je de geschiedenis kunt herschrijven. ‘Het verleden wordt altijd vanuit een bepaald perspectief verteld: in de geschiedenisboeken, door je ouders. Daar zit framing in. Hun ervaringen zijn niet de jouwe. Je draagt dingen met je mee, maar ze zijn niet statisch. Lang heerste het idee dat Suriname niet de moeite waard was, dat we vooral slachtoffers zijn, dat er geen samenhorigheid is. Deze serie laat zien hoe nieuwe overtuigingen ontstaan en hoe je je eigen blik kunt vormen. Het zou mooi zijn als de kijker daar iets van meekrijgt.’

Tijdens het maken van de serie maakte Van Hesteren met zichzelf de afspraak om vaker naar het land van haar moeder te gaan. ‘Ik zou graag meer willen maken in Suriname. Het gaat alleen niet werken als je daar met een westerse blik naartoe gaat om adviezen te geven. Je moet juist met elkaar in gesprek gaan. In het binnenland moesten sommigen van ons, ik zelf ook, huilen tijdens de draaiperiode. Daar werden we wel een beetje om uitgelachen door lokale crew. Daar geldt het als cliché: “Ja hoor, daar heb je weer van die Nederlandse Surinamers die zo nodig willen stilstaan bij wat hun voorouders hebben meegemaakt.” Daarom denk ik dat het beter is om op sommige momenten juist je mond te houden en eerst te voelen hoe zij in het leven staan en het verleden ervaren.’