Meer dan een ommetje

Het bos in met een gids: natuurlijk, volgaarne, wie heeft er intussen niet het loopvirus te pakken. Wandelschoenen aan en gaan! Maar in het kader van het Holland Festival? Dan wordt het andere koek. Helemaal als die wandeling, een kilometer of zes, na zonsondergang plaatsvindt, in het donker. Er zal kunst in het spel zijn. Precies, beaamt Massimo Furlan (1951), die met zijn partner Claire de Ribaupierre (1968) de aanstichter is van de buitenexercitie. Natuurgidsen zijn zij immers niet, en ook geen boomknuffelaars of klimaatactivisten. Wel kunstenaars – onderzoekende theatermakers – die bijzondere ervaringen willen delen. Om meteen maar een voor de hand liggend misverstand uit de weg te ruimen: ‘Dit is geen Covid-voorstelling.’

Het idee voor Dans la forêt stamt van voor de pandemie. Eigenlijk zou de voorstelling pas dit jaar in Lausanne in première gaan, maar toen de wereld vorig jaar stilviel – Furlan en De Ribaupierre waren net terug van een tournee – was de vraag van Théâtre de Vidy (min of meer hun thuishaven): kunnen we de voorstelling niet naar voren halen? In tijden van social distancing en lockdowns leek een boswandeling een stuk haalbaarder dan welke zaalopvoering dan ook.

Alleen in timing was de pandemie dus van invloed. Hoewel. Toen de eerste wandelingen in het bos van Lausanne in september 2020 van start gingen, kwam er een verrassend aspect om de hoek kijken. ‘Het was vreemd om te zien: zo’n groep mensen in het donker,’ zegt Furlan. ‘Het had iets van een geheime bijeenkomst. En je zag dat die mensen weerstand probeerden te bieden aan de behoefte om bij elkaar te blijven, samen iets te doen.’

De deelnemers – maximaal 25 in een groep – lopen achter elkaar aan. Volg degene die voor je loopt, geen licht van zaklampen of telefoons, en niet praten zijn de richtlijnen voor deze ongewone, theatrale performance waarin het klassieke onderscheid tussen toeschouwer en bühne niet bestaat. Zo simpel kan het zijn. In beginsel dan, want in den vreemde een bos zoeken bleek nog best een opgave. Eind maart zijn Furlan en De Ribaupierre naar Nederland gekomen om een geschikte locatie te vinden. Die reis alleen al had de nodige voeten in de aarde. ‘Het was steeds onduidelijk of en wanneer we mochten vliegen,’ aldus De Ribaupierre na een kleine week in parttime quarantaine in een Amsterdams hotel. Met een speciale werkvergunning konden ze uiteindelijk vertrekken. ‘We mogen alleen naar buiten om locaties te bezoeken, verder moeten we in het hotel blijven.’ Toen ze eenmaal hier waren – het Holland Festival had het nodige voorwerk gedaan – bleken de mogelijkheden beperkt. Ook Staatsbosbeheer doet aan coronamaatregelen. En het Amsterdamse Bos viel af omdat er te veel invloed van buitenaf is: licht en lawaai.

Waarom een boswandeling als voorstelling? ‘Er zijn verschillende aanleidingen,’ zegt Furlan. ‘We wandelen graag,’ vult De Ribaupierre aan. Die voorliefde vond zijn oorsprong in de conditietrainingen die Furlan in het bos ondernam voor zijn voetbalperformances van jaren geleden. ‘Nu zeg ik soms dat het bos mijn kantoor is. Het is voor mij de beste plek om na te denken. Ik ben nogal monomaan, dus ik loop altijd dezelfde route. Die ken ik op mijn duimpje, en toch is hij altijd weer anders.’

Ze realiseerden zich dat ze weinig wisten over bossen in het algemeen of bomen specifiek en gingen erover lezen. Over wandelen, bosbehoud, ecologische systemen. Ze spraken met boswachters. En bij toeval bleek wandelen in het duister in datzelfde bos een overweldigende ervaring. Zo kwamen ze van het een op het ander, zoals het eigenlijk altijd gaat. Het oerbos, het ondoordringbare bos, het bos van Klein Duimpje, het bos dat lijdt onder klimaatstress... Ze verkennen een thema en gaandeweg krijgt dat vorm. ‘Soms binnen, soms buiten, soms met acteurs, soms met amateurs,’ aldus Furlan. Intussen is in hun hoofden een natuurtrilogie ontstaan, waarvan Dans la forêt het eerste deel is. (Deel twee gaat over de jacht en de visserij, deel drie over aarde, de bodem als bron.)

Furlan: ‘We dachten: wat als het bos een acteur wordt en mensen lopen er rond met de focus en perceptie van een theaterpubliek. Wat gebeurt er dan? Het publiek wordt onderdeel van de natuur, van de relatie tussen bomen en dieren; je beweegt, je wordt moe, het is meer dan een ommetje.’ De Ribaupierre: ‘Je spitst je zintuigen, je bent je bewust van je lichaam. Ik vind dat heel interessant. Dit project gaat vooral over perceptie.’

Zelf hebben ze alleen bij repetities dienstgedaan als gids – degene op wie de rest moet vertrouwen. Vooroplopen is fantastisch, zeggen ze in koor. Furlan: ‘Soms is het zo donker dat je je eigen handen niet ziet. En toch weet ik precies waar ik ben en waar ik naar links of rechts moet. Voor mij is het alsof mijn lichaam verdwijnt, heel gek.’ De Ribaupierre: ‘Een beetje alsof je droomt. Dan is je fysieke gesteldheid ook anders. Je bent een soort geest en de nacht wordt stoffelijk.’