Een foto van zijn hondje Floki op de zonnige kap van een Tesla, vergezeld van de tekst ‘Floki Frunkpuppy’: zomaar een recente tweet van Elon Musk, de in Zuid-Afrika geboren ondernemer die in de jaren negentig een vermogen vergaarde met de verkoop van internetbedrijven Zip2 en PayPal en zich tegenwoordig vooral bezighoudt met autofabriek Tesla en de ruimtevaart richting Mars. Het bericht past helemaal in de traditie van Musks tweets: cryptisch en dus voor allerlei uitleg vatbaar. Gekeken naar de reacties denken nogal wat van zijn 59 miljoen volgers dat het bericht een poging is om de prijs van een cryptomunt te doen ontploffen. Dogecoin, een satirische, als grap begonnen cryptomunt rondom een bekende meme van een Shiba Inu-hond, ligt voor de hand omdat het een van Musks persoonlijke favorieten is, maar er zijn ook andere cryptovaluta rondom schattige hondjes. Het blijft gissen – Musk laat in het midden wat hij precies bedoelt.
De tweets en media-uitlatingen van Elon Musk zijn wispelturig en cryptisch, maar invloed hebben ze wel. Wat zit er achter het gedrag van de excentrieke techmiljardair?
Tweets
Het is niet de eerste keer dat de ondernemer met eigenaardige en cryptische uitlatingen de aandacht opeist – meestal via zijn eigen Twitterkanaal. In september 2018 kreeg hij een rechtszaak aan de broek nadat hij een van de redders van de jonge voetballers die vastzaten in een Thaise grot een ‘pedo guy’ noemde. ‘Am considering taking Tesla private at $420. Funding secured.’ twitterde hij in augustus 2018, daarmee suggererend dat hij Tesla van de beurs wilde halen. De aandelenprijs schoot omhoog met zo’n 14 procent. Musks bericht bleek voorbarig en de Amerikaanse beurswaakhond Securities and Exchange Commission legde hem straf op wegens het misleiden van beleggers: een boete van veertig miljoen dollar, hij moest zijn functie als bestuursvoorzitter van Tesla opgeven en voortaan moesten de tweets van Musk voor publicatie eerst langs de advocaten van Tesla. Van dat laatste is niet zoveel terecht gekomen, beweert de SEC. Zo postte Musk in mei 2020 een (waarschijnlijk ongecontroleerde) tweet dat de aandelenprijs van Tesla in zijn ogen te hoog was. Prompt kelderde de koers van Tesla met zo’n tien procent.
Ook in het land der cryptovaluta heeft Musk enorme invloed op de prijzen. Mede door de ondernemer kon Dogecoin in slechts enkele maanden tot nog geen dollarcent naar een hoogtepunt van ongeveer 73 dollarcent knallen. De koers stortte in tijdens Musks optreden in Saturday Night Live begin mei, waarschijnlijk omdat hij Dogecoin in een van de komisch bedoelde sketches ‘a hustle’ (een soort van zwendel) noemde.
Dogecoin-investeerders hadden na de talloze Twitterberichten over Dogecoin blijkbaar nog meer promotie verwacht van Musk. Over zijn eigen gedrag op social media gaf Musk in Saturday Night Live te kennen dat hij ‘weet dat hij gekke dingen zegt en post’, maar dat dat ‘gewoon is hoe mijn brein werkt’. Tijdens de opening van de show meldde hij dat hij het syndroom van Asperger heeft, een vorm van autisme.
Savvy
Journalist Erwin Wijman, die samen met Jeanine Blaauw het boek Denken als Elon Musk schreef, stelt dat Elon Musk een haast kinderlijke gedrevenheid en serieusheid in zijn overtuigingen bezit. ‘Al op jonge leeftijd zag Musk dat onze planeet ooit uitgeput zal raken en dat de mensheid dus een alternatief moet gaan regelen. Daar voelt hij zich sindsdien verantwoordelijk voor en vrijwel al zijn bedrijven sluiten daarbij aan: met Tesla wil hij de transitie van fossiele naar elektrische mobiliteit verwezenlijken, met SpaceX maakt hij raketten om ons naar Mars te vervoeren en met The Boring Company wil hij op Mars een leefbare, ondergrondse biotoop voor ons bouwen.’
Musks gedrag in de media is vooral ontzettend ‘savvy’, vindt Wijman. ‘Terwijl marketeers zich een slag in de rondte werken om een verhaal te bedenken rondom hun producten, geldt voor Musk dat hij rondom zijn eigen persoon de perfecte marketing heeft gebouwd. Zijn markante gedrag biologeert. Peinzen over waarom hij bepaalde dingen doet, en dat je hem – zoals ik – een beetje denkt door te hebben, hoort daarbij. Musk snapt heel goed dat mensen niet over bedrijven willen lezen, maar liever over mensen.’
Volgens Wijman is Musk nooit aangetast door het ‘normaliseringsproces’ dat de meeste mensen meemaken terwijl ze opgroeien. ‘Dat proces helpt ook een bepaalde visie en creativiteit om zeep. Musk heeft dat kinderlijke kunnen behouden. Dat resulteert niet alleen in de gave om dingen te zien die er nog niet zijn en in zijn gedrevenheid, maar ook in rebels en soms puberaal gedrag: in de media, maar ook als baas van zijn bedrijven. Hij is er zo op gebrand de mensheid naar een andere planeet te brengen, dat hij zich gekweld voelt door de kleinste fouten. Medewerkers die tegenvallen zet hij dan ook zonder pardon op straat.’
Roekeloos
Het is de vraag of er een moment komt waarop Musks fratsen tegen hem gaan werken in plaats van voor hem. Naast zijn enorme schare fans zijn er ook genoeg mensen die kritiek hebben op Musk. Zij vinden zijn uitlatingen roekeloos, ongepast en niet grappig, de kwaliteit van zijn Tesla’s ondermaats, zijn plannen onuitvoerbaar en megalomaan, of zijn boos op Musk omdat hij zou spelen met de prijzen van cryptovaluta en aandelen. ‘Musk wil grappig zijn met zijn tweets, maar hij moet zich bewust zijn van zijn invloed om markten te beïnvloeden en investeerders pijn te doen,’ zei Changpeng Zhao, CEO van cryptovalutaplatform Binance, tegen persbureau Bloomberg.
Wijman wil liever de nadruk leggen op wat Musk allemaal voor elkaar krijgt: de auto-industrie dwingen om de transitie van fossiel naar elektrisch te maken, bijvoorbeeld. Onverantwoordelijk of kolderiek vindt hij de ondernemer niet. Stel, Wijman zou een groot institutioneel belegger zijn: zou hij dan ook met een gerust hart miljarden steken in de bedrijven van Musk? ‘Ik zou zeker een lans voor Tesla en SpaceX breken. SpaceX voert nu al ruimtemissies uit tegen veel lagere kosten dan bijvoorbeeld de NASA. Musk is niet zomaar een romantische revolutionair met puberale trekjes, hij kan dingen echt gedaan krijgen.’
Musk mag alles?
Minder dan twee jaar na het eerste plan rollen de eerste elektrische auto’s van de band in de Tesla Gigafactory bij Berlijn. Door die snelheid, die indruist tegen alle regels van de Duitse bureaucratie, vertrouwen veel Duitsers het zaakje niet. Ze verdenken lokale overheden ervan Musk te hebben bevoordeeld, zeker nu blijkt dat in razend tempo een dennenbos werd gekapt, er nog steeds geen bouwvergunning is terwijl de fabriek al staat en dat de watervoorziening in het gebied onder druk is komen te staan. Exclusiv im Ersten onderzoekt de zaak.
Exclusiv im Ersten
ARD, maandag 18 oktober, 21.45-22.15 uur