Gösta: hilarische en schrijnende comedyserie over Zweedse goedzak

Een depressieve Syrische vluchteling als huisgenoot, een manipulatieve vader die om hulp vraagt, een labiele vriendin met een voorliefde voor gruwelijke natuurdocumentaires én een junk als nieuwe beste vriend.

In dit merkwaardige rariteitenkabinet is twintiger Gösta (Vilhelm Blomgren, die de oplettende kijker kan herkennen uit Midsommar) de stabiele factor. Hij is vers afgestudeerd als kinderpsycholoog en neemt een invalbaantje aan in een Zweeds dorpje. Ondanks zijn onorthodoxe methoden is het contact met zijn cliënten goed, maar aan het thuisfront verlopen de zaken beduidend minder soepel. Hij moet koken voor zijn depressieve Syrische huisgenoot Hussein (Nidhal Fares), zijn vriendin Melissa (Amy Deasismont) vraagt voortdurend zijn aandacht en tot overmaat van ramp staat zijn manische vader Tomas (Mattias Silvell) plotseling op de stoep. Dat laatste leidt er in de eerste aflevering toe dat Gösta het bed niet alleen moet delen met zijn vriendin, maar ook zijn vader naast zich moet dulden, want hij wil iedereen koste wat kost te vriend houden.

Gösta is te goed voor deze wereld, zoveel is na een paar minuten wel duidelijk. Hij is iemand die eigenlijk geen geld wil geven aan een bedelaar, maar uiteindelijk geld én boodschappen bij haar achterlaat. Of een chagrijnige, slechtziende bejaarde naar huis brengt en haar boodschappen draagt, terwijl zijn hitsige vriendin thuis op hem ligt te wachten. Een junk die zijn fiets probeert te stelen, is een kwartier later zijn beste vriend. Kortom, Gösta is véél te aardig, een mister nice guy die door iedereen schaamteloos wordt misbruikt.

Gösta lijkt zich daarmee in de eerste afleveringen te presenteren als een absurdistische comedyserie voor fijnproevers. De humor is specifiek, de personages zijn wereldvreemd en de dialogen tamelijk surrealistisch. Maar al snel wordt duidelijk dat er meer onder de oppervlakte schuilt dan op het eerste gezicht het geval lijkt. Dat komt vooral sterk naar voren in de scènes tussen Gösta, zijn vriendin en zijn vader. De drie hebben een wat merkwaardige verstandhouding: zijn vader en zijn vriendin vinden elkaar vanwege hun psychische problemen, terwijl de iets te betrokken weldoener Gösta voortdurend tussen hen in zweeft.

De twaalfdelige serie werd bedacht door Lukas Moodysson. De 52-jarige Zweed geniet bekendheid als schrijver van romans en poëziebundels, maar maakte ook succesvolle films, zoals Fucking Åmål (1998) en Together (2000). Toch vernamen we een tijd lang weinig van hem: na 2012 schreef hij geen boeken meer, en zijn laatste film – We Are the Best! – stamt alweer uit 2013. Moodysson probeert zichzelf naar eigen zeggen telkens opnieuw uit te vinden, maar hij kampte jaren met een writer’s block. Uiteindelijk slaagde hij erin dit te overwinnen en met Gösta zet hij zijn eerste stappen op het seriepad.

In de eerste afleveringen laveert de toon tussen hilarisch en tragikomisch, maar Moodysson typeert de serie toch vooral als ‘behoorlijk duister’. Tegen popcultuurwebsite The Hot Corn zei hij: ‘De beste reacties krijg ik van mensen die zelf psychische problemen hebben gehad en zich niet thuis voelen in de wereld. Zij vonden het leuk omdat ze nu eens konden lachen om dingen die ze herkenden uit hun eigen leven. Het streven was altijd: iets maken wat heel duister, maar óók heel grappig is.’

Zelf is Moodysson overigens allesbehalve een Gösta. ‘Een jaar of vijftien jaar geleden probeerde ik misschien nog een aardig mens te zijn, maar dat werkte niet echt. Op een dag liep ik langs een demonstratie en merkte ik dat het me eigenlijk niets kon schelen waartegen die mensen eigenlijk protesteerden. Dat was een fantastische opluchting. Het is zo’n goed gevoel om ergens níét om te geven.’

Inspiratie haalde Moodysson onder meer uit De idioot, de negentiende-eeuwse roman van Fjodor Dostojevski. Hierin wordt een jonge prins vanwege zijn naïviteit en goede inborst door zijn omgeving voor dwaas versleten. ‘Dostojevski voert iemand op die aardig is en merkt dat hij daardoor botst met andere mensen. Het bleek trouwens nog tamelijk moeilijk om over een écht aardig mens te schrijven.’

Dat laatste is echter goed gelukt, al betekent dit dus wel dat Gösta tussen een narcistisch zootje ongeregeld moet leven. Iedereen maakt ongegeneerd misbruik van zijn goedheid: van de collega die met hem naar bed wil tot zijn bloedeigen ouders. Al snel dringt de vraag zich op waarom je überhaupt aardig zou willen zijn in een cynische wereld. Zoals de broer van zijn vriendin opmerkt: ‘Ik voel me slecht als ik hem zie, omdat hij zo verdomd aardig is. Er is echt iets mis met hem, want niemand kan zó aardig zijn.’

Het gekke is: in Gösta kan dit wel. Dit is vooral te danken aan Moodysson en hoofdrolspeler Blomgren, die van Gösta een door- en doorsympathiek en geloofwaardig personage maakten. Terwijl iedereen in Gösta’s entourage is verdwaald in het leven, lijkt hij een recht levenspad te bewandelen. Hij probeert alleen iets te verbeten de mensen om hem heen diezelfde kant op te dirigeren, wat uiteindelijk wel ten koste moet gaan van zijn eigen mentale gesteldheid.

Misschien kun je dus beter een Gösta in je omgeving hebben dan er zélf een zijn. Of zoals Moodysson zegt: ‘Het is niet verkeerd om een Gösta te zijn, maar het kan een behoorlijke last zijn.’ Dat laatste wordt op hilarische én schrijnende wijze onderstreept in deze zeer geslaagde serie.