Is Duitsland klaar voor De luizenmoeder?

Op het festival Input in Brooklyn stond na vertoning van een aflevering van De luizenmoeder een Canadese vrouw op uit haar bioscoopstoel. Ze vond een scène met racistische stereotyperingen veel te ver gaan. Producent Jan Albert de Weerd schrok eerst even. ‘Toen draaiden drie zwarte zenderbazen zich om en zeiden verontwaardigd: "Dit is wat wij elke dag meemaken, dus wen er maar aan."’ Of het nu gaat om grappen over moslims of vluchtelingen, De Weerd vindt dat het allemaal moet kunnen. ‘Pas op het moment dat je mensen gaat uitsluiten van humor, wordt het racistisch.’

Een vrijdagmiddag in maart in Elsdorf, een slaperig plaatsje ten westen van Keulen. De Martin-Luther-Schule, die vorig jaar wegens gebrek aan leerlingen de deuren sloot, is tijdelijk heropend als Glücksbaumschule, het Duitse equivalent van De Klimop uit De luizenmoeder. Beneden in de kantine geniet de cast van een warme lunch, boven in de docentenkamer vertelt het Nederlands-Duitse producentenduo Jan Albert de Weerd en Lars Kremer hoe de serie tot stand kwam. Die Läusemutter is aangekocht door de Duitse commerciële zender Sat.1, waar de zenderbaas volgens De Weerd, die samen met Ilse Warringa (Juf Ank) de serie bedacht, laaiend enthousiast was. ‘Duitsland is een droom, omdat ik geloof dat we hier op televisiegebied echt iets toe te voegen hebben. Om die reden wilde ik het ook echt zelf doen en niet overlaten aan een buitenlandse producent.’

Hoewel een uitzendtijdstip nog moet worden vastgesteld – vermoedelijk ergens dit najaar – is de roem Die Läusemutter al vooruitgesneld. Als ‘ziemlich inkorrekt’ wordt de serie in vooraankondigingen omschreven, en dat is in Duitsland bepaald een understatement. ‘Bij ons moet elke grap na twee zinnen een punchline hebben.' Klap-klap-boem, doet Lars Kremer met zijn handen voor. ‘Of een Kalauer [woordspeling, red.]. Die Läusemutter heeft dat niet. Hier gaat het meer om de pijnlijkheid van de situaties, die zo uit het echte leven kunnen komen. In die zin kun je echt zeggen dat Hollandse humor anders is.’

Of er dan niet gelachen wordt op de Duitse televisie? Zeker wel, maar veel comedyseries zijn op Engelse of Amerikaanse leest geschoeid. Kremer lepelt de series op die hem hebben beïnvloed: 2,5 Men, Big Bang Theory en vroeger Married with Children en Roseanne. Absurdistischer werd het met Stromberg, dat was geïnspireerd op The Office. Maar die serie liep tot 2012 en daarna werd het stiller aan het Duitse humorfront. De op de actualiteit gebaseerde heute-show (de Duitse Daily Show) op dinsdagavond is een van de weinig uitzonderingen.

En nu dus Die Läusemutter. Sat.1 is zo overtuigd van de kansen van de serie dat het meteen twee reeksen heeft besteld. Aan de derde wordt inmiddels geschreven, en die wordt in tegenstelling tot de eerste twee reeksen helemaal op Duitse leest geschoeid. Dat er echt geen derde Nederlandse serie komt, zoals Diederik Ebbinge (Meester Anton) in Volkskrant Magazine zou hebben gezegd, is volgens een licht geërgerde De Weerd echter voorbarig. ‘Diederik heeft gezegd dat hij niet meer wil meewerken. Daaruit is geconcludeerd dat er dus geen derde seizoen komt, dat vind ik jammer.’

Dat de tweede serie door recensenten minder goed werd ontvangen dan de eerste is volgens De Weerd logisch. ‘De eerste reeks bleef heel dicht bij wat je als ouders op school meemaakte. De grap van de herkenning was er daardoor al. Drama en humor volgden elkaar op en dat, gekoppeld aan absurde situaties, zorgde voor een grote hilariteit. De tweede reeks was satirischer, we zijn er harder ingegaan en daarmee schrik je een deel van het publiek af. Voor ons als makers is het succes echter nog altijd ongekend groot. Voordat we begonnen rekenden we op 500.000 kijkers, misschien 600.000. De miljoenen die kwamen had niemand voorzien.’

Na het grote succes in Nederland stonden buitenlandse zenders in is de rij om de serie in eigen land te mogen maken. Inmiddels zijn er een Hongaarse en een Belgische variant geweest. De Weerd: ‘In Hongarije is het script wel wat aangepast, want zwarte mensen hebben ze daar veel minder en openlijke homoseksualiteit kennen ze daar zogenaamd niet. Omdat ik de taal niet spreek weet ik niet hoe goed de Hongaarse versie was, maar de Belgische vond ik behoorlijk goed.’

Bij de Duitse serie is De Weerd vanaf het begin betrokken geweest. ‘Ik ben geboren in Deventer en thuis konden we Duitse tv ontvangen, vandaar misschien dat ik dit wel aandurfde. Hoe succesvol De luizenmoeder internationaal wordt, zal van Duitsland afhangen.’

Voor De Weerd waren vooral de eerste vier weken met de Duitse acteurs een gevecht. ‘Om te beginnen tegen de correctheid die nu eenmaal in de Duitsers zit. Dan ging het bijvoorbeeld om de korte zinnen, die Duitsers niet zo zouden uitspreken. Ook het hoge tempo is erg on-Duits. Anderen hebben gezegd dat een Duitse regisseur dit niet zo had gemaakt. Ze kunnen het wel, maar ze zijn het niet gewend. Duitsers moeten daar echt een extra stap voor zetten.’

Lars Kremer had met de meeste grappen geen problemen. ‘Het is goed dat we grappen leren maken over racisme, en een beetje loskomen van politieke correctheid. Maar sommige dingen, zoals Anton die gaat luisteren hoe vrouwen plassen, vond ik echt heel erg. Net als de uitroep ‘Fotze’ [kut, red.], die in Nederland nog wel kan, maar die ik persoonlijk zo erg vind dat ik mijn moeder er niet eens naar wil laten kijken.’

Alle grappen zijn wel door de FSK gekomen, de Freiwillige Selbstkontrolle, waaraan elke Duitse televisie- en filmproducent zich moet onderwerpen. Dat wil zeggen dat een comité van deskundigen zich over de teksten uit films en series buigt en beoordeelt voor welke leeftijd deze geschikt zijn. Ondanks het taalgebruik en de politieke incorrectheid is Die Läusemutter geschikt geacht voor twaalf  jaar en ouder. De Weerd: ‘Sat.1 is zeker gedegen in de controle, maar heeft alle teksten goedgekeurd. Voor alles heb je toestemming nodig. Voor de cast, de styling, de make-up, zelfs voor de kleurcorrectie en de muziek. Voor Nederlandse begrippen is dat ongekend en komt het overdreven over. Het mooie ervan is dat je achteraf zeker weet dat iedereen achter elke beslissing staat.’

De Weerd heeft zijn voorbereiding ook zeer gründlich aangepakt. ‘We hebben het script bijvoorbeeld doorgenomen met acht Duitse leraressen om te kijken of de Nederlandse situaties zich hier ook zo kunnen voordoen. Lastig punt was dat het luizenpluizen in Duitsland niet gebeurt. Je mag namelijk niet aan de kinderen zitten. Maar verder zijn heel veel zaken hetzelfde. Het begrip helikopterouders, ouders die zich met alles bemoeien, kennen ze hier natuurlijk ook.’

Voor een opvolger van Anton – die immers promotie maakt en vermoedelijk uit de serie gaat – zou voor Duitsland in een eventuele derde reeks (waarvoor de onderhandelingen nog lopen) in elk geval een iets formelere schooldirecteur op zijn plaats zijn, denkt Kremer, die een hele reeks thema’s opnoemt die nog kunnen worden behandeld: rechtsradicalen, genderneutrale wc’s, mobieletelefoongebruik in de klas, leraressen met hoofddoek. ‘En om het nog iets Duitser te maken, zou ik er sowieso iets meer met bureaucratie in doen. Onlangs was in het nieuws dat ouders een school aanklaagden, omdat de ingang vijftig meter werd verlegd. Nu moesten hun kinderen een stukje door de regen lopen!’

Lars Kremer hoopt van harte dat de Duitse critici over de serie vallen. ‘Ik hoop dat het discussie oproept, dat het iets losmaakt. Het mooiste zou zijn als juf Ank wordt uitgenodigd voor de belangrijkste talkshow op zondagavond, Anne Will. En het ergste? Als ze het ganz nett vinden.’