Argentina, 1985: rechtbankdrama maakt kans op de Oscar voor beste niet-Engelstalige film

‘Dit is de belangrijkste rechtszaak sinds Neurenberg,’ zegt openbaar aanklager Julio César Strassera nadat hij hoort dat de civiele rechtbank de kopstukken van de militaire junta gaat vervolgen. Aan Strassera en zijn team de taak om in rap tempo bewijsmateriaal te verzamelen voor hun misdaden, terwijl hij ondertussen doodsbedreigingen ontvangt. Na zeven jaar schrikbewind kan Argentinië zichzelf weer een democratie noemen, maar de maatschappelijke spanning is om te snijden.

Het op waarheid gebaseerde en voor een Oscar genomineerde Argentina, 1985 (2022) vertelt een indrukwekkend verhaal over gerechtigheid en transitie, rechtstreeks gegrepen uit het collectieve geheugen van Argentinië. Hoewel filmmaker Santiago Mitre nog maar vier jaar oud was toen de rechtszaak tegen de gevallen machthebbers begon, kreeg hij veel mee via zijn moeder, die advocaat was. ‘Ze heeft Strassera ook een aantal keer ontmoet en omschreef hem als een vreemd, grappig en knorrig persoon,’ vertelt Mitre in een interview met filmplatform IndieWire. ‘Ik voelde toen al dat er een film over hem gemaakt zou kunnen worden.’

Het is een rol die vertolkt wordt door de 65-jarige Ricardo Darín, de meest gevierde acteur van Argentinië, die ook in twee eerdere films van Mitre speelde. Halverwege de jaren tachtig was Darín zelf net doorgebroken als televisieacteur en hij herinnert zich de dualiteit in zijn land goed. Memorerend tegen filmtijdschrift Screen International: ‘We hadden goede hoop dat deze rechtszaak plaats zou vinden, maar er hing tegelijkertijd veel scepsis in de lucht. Vergeet niet dat de meeste dictators vrij waren en nog steeds veel politieke macht hadden. Het vergde dus veel moed van mensen om tegen ze te getuigen.’

Het proces telde ruim achthonderd getuigenissen, waarvan Argentina, 1985 er enkele uitlicht. Zoals de hartverscheurende verklaring van Adriana Calvo de Laborde, die zes maanden zwanger was toen ze werd ontvoerd door de junta en in gevangenschap is bevallen. Voor het verbeelden van het proces is Mitre dicht bij de realiteit gebleven: gefilmd in dezelfde rechtszaal in Buenos Aires, geschreven in nagenoeg dezelfde woorden wanneer de getuigen spreken. Ook het einde van Strassera’s geestdriftige slotpleidooi komt rechtstreeks uit de archieven: ‘Ik wil een zin gebruiken die niet van mij is, omdat die al van het hele Argentijnse volk is. Edelachtbare: Nooit meer!’