Regisseur Richard Linklater werkte twaalf jaar aan zijn meesterwerk Boyhood. ‘Er was nu eenmaal geen andere manier om dit verhaal te vertellen.’

Het was druk in de toiletruimte na de persvoorstelling van Boyhood, afgelopen februari op het filmfestival van Berlijn. Logisch, de film had bijna drie uur geduurd. Maar persoonlijk had ik vooral behoefte nog even op adem te komen voor ik de kou weer in moest, en blijkbaar was ik niet de enige: bij de wastafels stonden diverse collega-journalisten zich in de ogen te wrijven.

Was het zo’n dramatische film geweest? Met een heftig slot? Integendeel: in Boyhood gebeurt op dramatisch vlak eigenlijk heel weinig. En het slot heeft zelfs iets willekeurigs: het verhaal had best tien minuten eerder kunnen eindigen of nog een poosje kunnen doorgaan.

Toch sloeg de film, in al z’n voortkabbelende bescheidenheid, in als een bom. Zelden had ik me zo betrokken gevoeld bij een groep personages – het voelde haast alsof ik jarenlang met ze had opgetrokken.

En in zekere zin was dat ook zo. Boyhood volgt de schooljaren van Mason, een gewone Amerikaanse jongen, van de eerste klas van de basisschool tot aan zijn studie. Het verhaal beslaat twaalf jaar, en zo lang duurden de opnames ook. Regisseur Richard Linklater (vooral bekend van de trilogie Before Sunrise, Before Sunset en Before Midnight) castte hoofdrolspeler Ellar Coltrane in 2002 als zesjarig jochie en bleef hem – en zijn medespelers – tot 2014 elk jaar een paar dagen filmen. Ten slotte dook hij met al dat materiaal de montageruimte in en knutselde de ultieme coming of age-film in elkaar.

Acteur Ethan Hawke, die Masons vader speelt, omschreef de film al eens treffend als ‘timelapse-fotografie van een mensenleven’. Terwijl Mason met zijn zus ( Linklaters eigen dochter Lorelei) en alleenstaande moeder (Patricia Arquette) van de ene naar het andere woning in Texas verhuist, af en toe zijn vader bezoekt, naar school gaat en op straat hangt, groeit hij haast ongemerkt voor onze ogen op. We horen zijn stem veranderen, zien hem pukkels en een vlasbaard krijgen, en steeds een ander kapsel.

Toen ik acteur Coltrane – inmiddels negentien – de dag na de voorstelling in levenden lijve ontmoette, voelde dat een tikje onwerkelijk, alsof ik vóór het interview stiekem door zijn familiealbums had zitten bladeren. Hoe ervoer hij het zelf om voor het oog van de camera op te groeien?

Ellar Coltrane: ‘Ik was zeven toen we begonnen te filmen, dan kun je zo’n project nog helemaal niet bevatten. De eerste jaren was ik me er amper van bewust, het was gewoon iets wat ik er een paar dagen in het jaar bij deed. Pas in de loop der jaren begon ik te begrijpen wat een bijzonder project dit was, en raakte ik steeds persoonlijker betrokken . Ik ging zelf ideeën aandragen en kreeg er echt plezier in. Eigenlijk ben ik pas recent gaan beseffen hoezeer de film mijn leven en mijn blik op de wereld heeft beïnvloed. Alleen al doordat ik zo lang en hecht heb samengewerkt met dezelfde groep mensen.’

Richard Linklater voegde daaraan toe dat hij het belangrijk vond om zijn jonge acteur niet te veel uit zijn comfortzone te halen: ‘Ik wilde hem niets op camera laten doen wat hij zelf niet al min of meer had meegemaakt. Van meet af aan wilde ik het personage heel dicht bij de acteur laten, ook al verzonnen we daar dan verder een fictief verhaal omheen.’

In hoeverre lag dat verhaal twaalf jaar geleden al vast? ‘Er was geen traditioneel script, ik had alleen de grote lijnen bedacht. Ik wist dat Mason een paar keer zou verhuizen en dat zijn gescheiden ouders beiden zouden hertrouwen, en zelfs met welk shot de film zou eindigen. Maar alle details moesten nog worden ingevuld. Dat was een mooi proces, elk jaar besprak ik opnieuw met de acteurs wat er in die bewuste periode moest gaan gebeuren. Aan Ellar vroeg ik: “Waar ben je mee bezig, wie zijn je vrienden, waar hebben jullie het over?” En aan de oudere acteurs: “Wat weet je nog van groep zes? Wat deden je kinderen op die leeftijd?” En dat verwerkte ik dan, samen met mijn eigen ideeën en herinneringen, in het script.’

Tegen wat voor moeilijkheden loop je aan bij een twaalf jaar durende filmproductie?
‘Hoewel de opnamen steeds maar een paar dagen duurden, voelde het haast alsof we elk jaar een heel nieuwe film maakten. Met alle voorbereidingen die daarbij komen kijken: locaties zoeken, vergunningen regelen, enzovoorts. Voor mijn gevoel werd het elk jaar iets moeilijker om die hele machine weer op gang te krijgen. Tegelijkertijd was het goed te doen, omdat het uiteindelijk toch een vrij bescheiden lowbudgetfilm blijft, en iedereen er honderd procent voor ging. Contractueel mocht ik niemand verplichten twaalf jaar lang betrokken te blijven , maar dat was nooit een probleem.’

De voorbijgaande tijd komt in deze film aan als een mokerslag. Tijd is sowieso een rode draad in uw werk, wat vindt u er zo fascinerend aan?
‘Tijd is volgens mij een van de belangrijkste bouwstenen van de cinema – of eigenlijk van verhalen in het algemeen. Ik speel daar graag mee door verhalen in een specifiek tijdkader te plaatsen; ik heb films gemaakt die zich in 24 uur afspelen, en in real time.

In deze film wilde ik eigenlijk het tegenovergestelde proberen: ik wilde de jaren voelbaar maken. Ik wist vooraf wel dat het een wild plan was en dat het heel onpraktisch zou gaan worden, maar het leek me niet onhaalbaar. En dit was nu eenmaal de enige manier waarop ik het verhaal zou kunnen vertellen dat ik in gedachten had.’

Voor actrice Patricia Arquette waren de jaren zeker voelbaar toen ze de voltooide film zag: ‘Het is afschuwelijk om jezelf in korte tijd zo veel ouder te zien worden. Ik vond het echt heldhaftig van mezelf dat ik dat durfde aan te zien. Ethan Hawke en ik grapten al hoe oneerlijk het is dat je die kinderen van snotneuzen in mooie volwassenen ziet veranderen, terwijl wij als mooie volwassenen beginnen en vervolgens gewoon oud worden. Het ging allemaal zo snel voorbij. Van binnen blijf je je toch altijd een jaar of twintig voelen, ook al ben je dat dus al lang niet meer.’

Zei u meteen ja toen Linklater u twaalf jaar geleden benaderde?
‘Ik heb geen moment geaarzeld. Ik wist toen nog niet eens waar de film precies over ging of welk personage ik zou spelen, maar het concept klonk overweldigend. Omdat ik zelf al op mijn twintigste moeder was, weet ik hoe snel een kind voor je gevoel opgroeit. Het leek me heel spannend die ervaring op film terug te zien.’

Was het niet zwaar om jaar in jaar uit aan hetzelfde project te werken?
‘Nee, ik ben al die tijd enthousiast gebleven. En dat gold voor iedereen – de acteurs en de crew. We beseften heel goed dat het een wonder was dat er financiering voor dit project was gevonden, en dat alles maar goed bleef gaan. Voor niemand was dit zomaar een klus, iedereen deed z’n uiterste best en nam extra taken op zich. De acteurs namen zelf kleren mee, we gaven elkaar een lift in de auto; het voelde alsof we een soort familie waren.’

Dan was het vast zwaar om uiteindelijk afscheid te moeten nemen.
‘Ik was daar vorig jaar heel verdrietig over . Het is zo’n groot deel van m’n leven geweest. Ik wilde de film ook helemaal niet aan de wereld geven, ik wilde niet horen of mensen hem goed of slecht vonden, ik wilde hun mening over het verhaal niet horen. Het voelde een beetje alsof ik mijn eigen gezin moest afstaan.’