De ambitieuze Finse serie Peacemaker neemt de kijker zeer serieus

In de vracht Scandinavische series die de wereld de laatste tien, vijftien jaar overspoelt, zijn producties uit Finland nog wat achtergebleven. Toen een groepje Finse tv-makers vijf jaar geleden een plan indiende voor een groots opgezet politiek drama – duur, actueel, internationaal, alles erop en eraan – werd dat dan ook meteen enthousiast ontvangen.

‘Onze timing was perfect,’ vertelt scenarist Eriikka Etholén-Paju via Skype. ‘De producenten die we benaderden, zaten al een poos op een serie als Peacemaker te wachten. In de tussentijd zijn er wel wat Finse successeries uitgekomen, zoals Bordertown, maar destijds was de spoeling nog erg dun. Dat zette ons natuurlijk wel meteen onder druk, we wisten dat we de lat erg hoog zouden moeten leggen.’

Niet voor niets duurde het na die eerste pitch nog vijf jaar om de serie te ontwikkelen. Peacemaker speelt zich af in de gesloten, complexe wereld van de internationale politiek en moest dus grondig worden onderzocht. Centraal staat de Finse vredesonderhandelaar Ann-Mari Koistinen (Irina Björklund, die naast George Clooney te zien was in The American), een kordate veertiger met een prominent verleden in de Finse politiek. Met enige tegenzin gaat ze in op een verzoek van de VN om een vredesproces te leiden tussen Turkije en de Koerden. De zaak wordt bemoeilijkt door allerlei schimmige politieke spelletjes, én door spoken uit Ann-Mari’s eigen verleden.

Waarom een serie over een vredesonderhandelaar?
Etholén-Paju: ‘Het idee is eigenlijk te danken aan de voormalige Finse president Martti Ahtisaari. Ik besprak eens met producent Johanna Enäsuo wat een intrigerende figuur hij is. Ahtisaari was van 1994 tot 2000 president en daarvoor reisde hij als VN-diplomaat de hele wereld over. In 2008 ontving hij de Nobelprijs voor de Vrede, voor zijn hulp bij internationale conflicten. Johanna en ik bedachten dat we talloze series hebben gezien die gaan over oorlogvoering en politiek, maar nog nooit een serie over een vredesonderhandelaar. Terwijl daar allicht heel spannende, relevante verhalen over te vertellen zijn. Dus trokken we de stoute schoenen aan en vroegen een gesprek aan met Martti Ahtisaari, om hem naar zijn ervaringen te vragen. Dat bezoek was zo inspirerend dat we meteen wisten dat we op het juiste spoor zaten. Vervolgens heb ik alle boeken gelezen die ik over het onderwerp kon vinden, en ben ik met allerlei mensen uit het werkveld gaan praten. De ene ontmoeting leidde weer tot de volgende, en zo werd het scenario steeds rijker. Op een zeker moment sprak ik bijvoorbeeld een beveiliger van een diplomaat, die me uitnodigde een poosje met hem mee te lopen. Ik ben toen naar Mogadishu geweest om te zien wat hij doet, dat was een fascinerende ervaring. En zo kreeg de beveiliger van Ann-Mari ook een prominente rol in het verhaal.’

U kon uit talloze conflictsituaties kiezen, waarom specifiek de Turks-Koerdische kwestie?
‘Dat had een persoonlijke aanleiding. Mijn peettante zat in de politiek en was in de jaren negentig betrokken bij de komst van Koerdische vluchtelingen naar Finland. Het lot van de Koerden ging haar erg aan het hart. Daar heb ik als kind veel van meegekregen. Ik heb me vaak afgevraagd hoe het moet zijn om bij een volk van veertig miljoen mensen te horen en geen eigen land te hebben. Zelf woon ik met vijf miljoen Finnen op een enorm stuk grond – hoe kan het zo oneerlijk verdeeld zijn in de wereld? Omdat ik ben afgestudeerd als historicus weet ik maar al te goed dat zulke kwesties een geschiedenis hebben; ze zijn niet statisch maar in de loop der jaren zo gevormd, en ze blijven constant in ontwikkeling. Daarom is zo’n onderwerp heel geschikt voor een dramaserie, waarin je de menselijke kant van zo’n conflict kan benadrukken. Bovendien kun je in fictie dingen doen die in de werkelijkheid niet bereikbaar lijken. Je kunt laten zien dat zo’n situatie niet uitzichtloos hoeft te zijn.’

Wordt u als scenarist vooral gedreven door idealisme, of toch vooral de drang om een pakkend verhaal te vertellen?
‘Beide. Natuurlijk ben ik scenarioschrijver geworden omdat ik houd van drama en mooie verhalen. Maar ik hoop ook dat ik kijkers over deze kwestie aan het denken kan zetten. De politiek lijkt vaak een ver-van-je-bedshow, maar gaat uiteindelijk over het lot van gewone mensen. Als je daar meer over weet, komen die mensen vanzelf dichterbij. Dan wordt hun verhaal niet meer alleen iets dat politici aangaat.’

Het Turks-Koerdische conflict ligt erg gevoelig. Houdt u rekening met kritische reacties?
‘De personages in de serie zijn fictief, maar in veel gevallen wel gebaseerd op bestaande personen, en de details van het conflict komen rechtstreeks uit de realiteit. Dus ja, er zal allicht kritisch naar de serie worden gekeken. Peacemaker wordt hier vanaf begin september op televisie uitgezonden, dus ik kijk met veel nieuwsgierigheid, en ook wel met een lichte spanning, uit naar de reacties. Tijdens het schrijven wist ik natuurlijk dat ik een controversieel onderwerp te pakken had, maar ik denk wel dat ik er voldoende kennis van heb om er genuanceerd over te kunnen vertellen, om beide kanten recht te kunnen doen. Daar heb ik in ieder geval erg mijn best voor gedaan.’

Is Ann-Mari ook gebaseerd op een bestaande persoon?
‘Zij is min of meer een samenstelling van drie verschillende vredesonderhandelaars die ik heb ontmoet. In haar doen en laten lijkt ze het meest op een zekere Finse diplomaat, een kleine maar heel krachtige vrouw. Het was een genot om haar aan het werk te zien: vol zelfvertrouwen schuift ze bij de machtigste mannen aan tafel en durft dan alles te zeggen. Een van de details die we uit haar leven hebben gepikt, is haar gewoonte om lange afstanden te rennen, ook als ze in het buitenland aan het werk is. Haar beveiligers waren daar niet blij mee, die moesten dan noodgedwongen hele marathons mee rennen. Op den duur schaften ze fietsen aan, maar dan nog hielden ze haar soms amper bij. Dat verhaal zie je letterlijk terug in de serie.’

Zulke details geven het verhaal wat lucht. Verder is de toon behoorlijk serieus en complex, de politiek wordt niet enorm versimpeld. Dat is fijn, maar vraagt wel oplettendheid van de kijker.
‘Als ik zelf naar een serie kijk, heb ik graag het gevoel dat ik serieus wordt genomen. Ik vind dat je je publiek als maker niet moet onderschatten. Daarnaast hecht ik als verteller veel waarde aan realisme en geloofwaardigheid. Het was voor mij een uitgangspunt om de kijker onder te dompelen in de chaotische wereld van Ann-Mari. Er komt voortdurend van alles op haar af en in die wanorde moet zij steeds de essentie zien te herkennen. Ik wilde dat de kijker hetzelfde zou moeten doen. Natuurlijk was het daarbij wel een worsteling om de juiste balans te vinden: enerzijds wilde ik het publiek blijven uitdagen, anderzijds mocht het ook weer niet té ingewikkeld of abstract worden. We hebben de eerste afleveringen inmiddels aan een aantal mensen uit het werkveld laten zien en tot mijn opluchting vonden die het allemaal erg herkenbaar en geloofwaardig. Nu ben ik vooral benieuwd of mensen van buiten de politiek ook geïnteresseerd zullen blijven. We hebben ons best gedaan om voldoende menselijk drama in het verhaal te stoppen dat voor iedereen herkenbaar zou moeten zijn.’