Knockin’ on Herman’s Door: fraaie beelden van een vrijere tijd

‘Dit is geen film over Herman Brood.’ Filmmaker Stefano Bertacchini vertelt in zijn huis in de Amsterdamse Pijp, met filmposters aan de muur en platen naast een draaitafel, over zijn film Knockin’ on Herman’s Door. ‘We kloppen aan zijn deur, maar gaan niet naar binnen.’ Bertacchini bouwde zijn film op uit restmateriaal van Herbert Curiëls Cha Cha uit 1979, een maffe cultfilm van en met Herman Brood en de Duitse punkzangeres Nina Hagen, bijna zonder plot, maar met des te meer rock ’n roll. 

Knockin’ on Herman’s Door is vooral een documentaire over een tijd waarin spontaniteit en vrijheid veel meer ruimte kregen. Eigenlijk wilde Bertacchini vergelijkingen met de tijd waarin we nu leven vermijden, maar hij ontkwam er niet aan. In een sleutelscène van de film reflecteert Catharina Nijhuis, zangeres van de band Inside Nipples, ook te zien en te horen in Cha Cha, op die tijd: ‘Wij waren heel onverantwoord bezig. Tegenwoordig moet je presteren, anders kom je nergens. Maar wij hoefden geen verantwoording af te leggen. Dat is vrijheid.’

Bertacchini: ‘Je ziet bij Herman Brood en de artiesten om hem heen een nonchalance in alles, tot en met het licht en de podiumopzet aan toe. Ik wil niet zeggen dat vroeger alles beter was, maar we zijn wel iets kwijtgeraakt: dat je iets groots kunt maken op een spontane manier. Veel is tegenwoordig te doordacht, artiesten zijn erg bezig met hun imago. Dat waren Brood en Nina Hagen niet. Nina deed haar eigen make-up, zonder visagist. Het ging om de muziek.’

Bertacchini werkte als vrijwilliger in het depot van Eye. Daar stuitte hij op Cha Cha en werd meteen van zijn sokken geblazen. Hij herkende veel uit zijn eigen jeugd, toen hij als punker en new waver opgroeide in een provinciestad in Italië – hij is nu 57 jaar. En hij zag ook hoe bijzonder Cha Cha is in de Nederlandse filmgeschiedenis. ‘Het is natuurlijk een cultfilm,’ verklaart hij, ‘het was geen enorm commercieel succes, er kwamen geen deel 2 en 3. Maar de status van cultfilm krijg je natuurlijk niet zomaar. Dat is iets enigmatisch. Er is geen recept voor. Het bereiken van die status is een soort fermentatieproces: de tijd moet er overheen gaan. Het is als een goede whisky.’

Via de curator van Eye vond de enthousiaste Bertacchini een paar dozen met materiaal van regisseur Herbert Curiël die waren opgeslagen in het depot. Het bleek te gaan om restmateriaal van Cha Cha. ‘Ik kwam allerlei ongebruikte takes tegen, met geweldige stukken muziek, ook van bands die ik niet kende. Ik had al snel door dat ik iets bijzonders te pakken had. Dingen beginnen na zo’n tijd spoorloos te raken, producenten gaan failliet of materiaal vergaat.’

Zonder plot of storyline en geheel in de geest van Cha Cha begon Bertacchini met het gevonden materiaal een film op te bouwen, omdat hij het publiek de schat wilde laten zien die hij had opgedoken. Dat was niet eenvoudig, want alles zat lukraak in een doos, niet gearchiveerd – wat dan ook wel weer paste bij het Cha Cha-gevoel van totale chaos. ‘Toen ik had besloten dat ik er een film mee wilde maken, was het alsof ik een puzzel zonder voorbeeld moest maken.’

Bertacchini besloot betrokkenen te interviewen als aanvulling op het materiaal, om de sfeer en het gevoel van die tijd te duiden. Hij was net op tijd. Regisseur Herbert Curiël kwam vorig jaar op tragische wijze om het leven, tijdens een brand in zijn woning in Amsterdam-Oost – hij werd 93. Catherina Nijhuis overleed afgelopen zomer.

De gesprekken leverden veelzeggende anekdotes op. Zo vertelt de frontman van de band The Meteors hoe hij een briefje van Herman Brood heeft bewaard, gericht aan de Amerikaanse rocklegende Iggy Pop. Herman wilde Iggy graag in de film Cha Cha hebben, al had hij nog geen idee waar zijn film over ging, en ook niet wat hij dan in de film zou doen. ‘You could do a male nurse, or whatever you like’, luidt de tekst aan Iggy.

‘Uiteindelijk is er met dat briefje niets gebeurd,’ vertelt Bertacchini, ‘Dat was ook weer heel typerend: plannen maken die mislopen, en vervolgens weer verder gaan. Dat iets was mislukt was niet zo erg. Het was een kleinere en spontanere wereld, vrij, anarchistisch, niet zo serieus als nu. De muziek namen ze serieus, de rest eromheen niet. De film trouwens ook niet, elke dag werd het script op het dak van een auto herschreven, en als je het leest heb je geen idee wat er precies bedoeld wordt. Maar Brood heeft wel het tijdsbeeld gepakt. Dat doe je niet met een plot.’

Naast Brood en Hagen en de rockers om hen heen, is de stad Amsterdam ook een personage in Bertacchini’s film – toen nog heel rock ’n roll, met paradijsvogels, kraakpanden, graffiti en oefenruimtes in de binnenstad waar bandjes konden klooien. Ook dat bestaat niet meer. ‘Ik zie op de beelden de stad terug waarin ik zelf begin jaren negentig kwam wonen,’ zegt Bertacchini. ‘Ik herinner me hoe op Koninginnedag op iedere hoek een bandje aan het spelen was. Het ging toen om dingen maken, in plaats van om dingen verkopen. Helaas is de stad vercommercialiseerd.’

Wat Bertacchini de kijker vooral wil meegeven: ‘Je hebt niet veel nodig om te knallen en te rocken. Heel veel van het randgebeuren rond muziek is overbodig. We zijn aan die hele machinerie om artiesten en muziek heen gewend. Maar als ik Herman in een kelder met bijna niets een liedje zie spelen, zit ik nog op het puntje van mijn stoel te genieten. Zo kan het dus ook.’

Knockin' on Herman's door is te zien op EYE Film Player