Vier nieuwe boekentips: De jaren 70, Jeanne de Leugenaarster & Nevelen van verdriet

Willem Diepraam
De jaren 70

‘Een geëngageerde romanticus’ noemt Ian Buruma Willem Diepraam in een inleidend essay. Iemand met oog voor de treurige kant van het leven én een ‘hang naar een haast weemoedige esthetiek’. Blader door zijn De jaren 70 (De Arbeiderspers), het decennium dat hij als weinig anderen in korrelige zwart-witfoto’s ving, en je ziet het telkens weer. In dat paartje dat gearmd over een braakliggend terrein in de Haagse Schilderswijk wandelt, verstilde straatbeelden in verarmd Paramaribo of dat oldtimerwrak voor een landhuis op Curaçao. In begeleidende teksten blikt Diepraam terug op zijn loopbaan; wij kijken dankzij, pakweg, portretten van Neerlands Hoop en Reinbert de Leeuw, beelden van demonstraties, fabriekshallen en krakersrellen terug op een tijdperk, bezien door die unieke ‘Diepraamblik’.

(Dirk-Jan Arensman)

Bart Middelburg
Jeanne de Leugenaarster

Het ‘gevaarlijkste wijf’ van Amsterdam, noemde commissaris Voordewind haar in zijn memoires. Hoerenmadam en prostituee Adriana Valkenburg (1894-1968), notoir onbetrouwbaar en geldbelust, kreeg in het milieu de bijnaam ‘Jeanne de Leugenaarster’. In haar bordelen werden de klant vaak beroofd. Valkenburg, van armoedige komaf, werd in WO II informant (‘V-frau’) van Bureau Joodsche Zaken, dat jacht maakte op Joodse onderduikers, en werd daarvoor rijkelijk beloond. Tientallen door haar verraden Joden werden in concentratiekampen vermoord. In Jeanne de Leugenaarster (De Kring) beschrijft Bart Middelburg en detail haar levensloop en dodelijke intriges ten koste van onderduikers en verzet. Na de oorlog belandde Valkenburg in één cel met twee andere beruchte Jodenverraadsters: Ans van Dijk, wier doodvonnis werd voltrokken, en Betje Wery.

(Maarten van Bracht)

Baltasar Gracián
De kunst van de voorzichtigheid 

Je zou De kunst van de voorzichtigheid (AFdH Uitgevers) een zelfhulpboek voor verstandige mensen kunnen noemen, al was Baltasar Gracián met dit genre nog niet bekend. Hij werd namelijk in 1601 geboren en publiceerde zijn ‘handorakel’ vol levenslessen in 1647. De areligieuze aforismen van deze Spaanse jezuïet zijn tot op de dag van vandaag bruikbaar voor iedereen die probeert de klippen van het leven zowel wijs als listig te omzeilen. In een nieuwe, fraai geïllustreerde uitgave zijn honderdvijftig uitspraken van deze coole cynicus verzameld: ‘Het is algemeen bekend dat wie lang van stof is zelden verstandig is. Wees daarnaast nuchter, laat je niet in met holle retoriek en spreek alleen over wat werkelijk van belang is.’

(Katja de Bruin)

Shaun Usher
Nevelen van verdriet

Alleen al de afgelopen twee maanden was het boekenaanbod erover haast even overweldigend als rouwen zelf kan zijn. Warm aanbevolen daarbinnen is Nevelen van verdriet (Podium), een themabrievenbundel samengesteld door Shaun Usher, die sinds 2009 zijn eigen ‘online correspondentiemuseum’ ww.lettersofnote.com bestiert. Epistolaire pareltjes van troost en verdriet geschreven door literaire kanonnen als Hemingway, Goethe en Virginia Woolf, maar ook door andersoortige beroemdheden én bijzonder eloquente gewone stervelingen. Zo zijn er de schrijnende smeekbedes van een zestiende-eeuwse Zuid-Koreaanse in de graftombe van haar overleden echtgenoot. Terwijl ene Kathleen Kayes in de brievenrubriek van The Irish Times prachtig vertelt over haar feestdagenworstelingen  na de dood van haar drie kinderen. Dertig gevarieerde, vaak ontroerende bewijzen dat je als rouwende nooit alleen bent.

(Dirk-Jan Arensman)