Wie zei dat poëzie een niche is? Uit 150 aanmeldingen hebben we vijf mensen geselecteerd voor het VSB Poëziepanel: een groep liefhebbers die de genomineerde bundels aan een kritische lezing onderwerpt. De derde bespreking is van Hannelore Speenhoff.

Maria Barnas - Ja ja de oerknal
In de maatschappij waarin we leven geloven we niet meer in God. Als het gaat over de oorsprong van ons bestaan, hebben we het over de Oerknal. Met 'Ja ja' ervoor, lijkt het alsof je weet waar het over gaat, maar dat is niet zo. We hebben wel een idee, maar precies weten doen we het niet. Dit geeft onzekerheid en angst. En vooral die angst komt in veel gedichten voor.

Barnas heeft zelfs een heel gedicht over 'Waar men bang voor is'. Hier wordt een heleboel opgesomd: spinnen, flauwvallen, onweer, spreken in het openbaar, atoomexplosies; de meeste mensen zijn er bang voor. Maar katten, lopen, autorijden, blozen, immigranten, computers - deze dingen zijn niet eng, ze horen bij onze maatschappij. De 'erge dingen' die zij tussendoor noemt worden hierdoor versterkt.

Tussen de regels door voel je een onbehaaglijke situatie. Hier bijvoorbeeld: 'Ik is een vlag, de stad vernauwt zijn straten kromt de bruggen als tenen in mijn schoenen.' Je voelt de spanning, het ongemakkelijke gevoel, haar waarnemingen zie je al lezende zo voor je. Prachtig taalgebruik, en dat gaat de hele bundel door. Deze bundel is een compleet geheel en daarom vind ik deze bundel zo mooi.

Micha Hamel - Bewegend doel
Ook in deze bundel gaat het over de maatschappij waarin we leven. Het doel beweegt, bewegend doel. De ene keer willen we dit, de andere keer dat. We maken van alles mee. Zo is het leven. In deze bundel gaat het over relaties, bijvoorbeeld tussen man en vrouw. Neem het gedicht 'De club': 'Mannen zijn wel gevoelsmensen die lijden aan de roep van tijdvrij schijnzijn met kompanen en bier'. Een goede man mag zijn verzetje in de kroeg.

Dit is nog een van de gedichten waar de taal het meest klassiek, rustig en zacht is. In andere gedichten is de taal harder en populairder, bijvoorbeeld in het eerste gedicht 'Donkere materie', waarin Hamel het heeft over 'mijn snikkel', en 'laat je kwaakblaas amputeren'.

Ook speelt hij in op wat veel vrouwen vinden: dat mannen geen kleuren kunnen zien. In het gedicht 'de genade van de paarse onderbroek': 'paars of mauve, lavendel, distelviolet, schroomvallig purper met een scheutje blauwhelmblauw' staat opnieuw de relatie tussen man en vrouw centraal. Even verder in hetzelfde gedicht ontstaat een ruzie over het schoonmaakdoekje. Hieruit blijkt hoe verschillend vrouwen en mannen denken. Meesterlijk verteld, met een spot en een lach.

Ook in deze bundel worden gruwelijke dingen aan de kaak gesteld, zie het gedicht 'Redding'. 'De kleuter wordt uit het zwembad gevist, slap op de kant gelegd en beademd' enzovoorts. Dit is net als Ja ja de oerknal een bundel die een compleet geheel vormt, daarom vind ik dit ook een mooie bundel.

F. van Dixhoorn - De zon in de pan
Deze bundel bevat slechts twee minimalistische gedichten. De herhaling van de tekst, met soms een enkele toevoeging, en het feit dat je steeds een bladzijde om moet slaan maakt het gedicht sterker. Het wordt een soort mantra. Deze gedichten moet je vaker lezen, dan pas dringt het tot je door. Maar het is moeilijk om precies te zeggen wat bedoeld wordt. Het is meer een gevoel, als lezer sta je even stil bij het lezen van de tekst en bij het doen, het omslaan van de bladzijden.

De gedichten van Van Dixhoorn zijn heel anders dan die van de anderen. Zijn bundel springt er qua stijl uit. Persoonlijk vind ik de andere bundels mooier.

Antoine de Kom - Ritmisch zonder string
Deze bundel is een verzameling van verschillende gedichten en dus minder een geheel. De poëzie varieert in ritme, in toon, in de cadans van de woorden; 'Zonder string': ze bieden geen houvast, je kan er geen touw aan vastknopen. Soms weet je niet wat bedoeld wordt, of is een gedicht voor meerdere uitleg vatbaar. Bijvoorbeeld in het gedicht 'Khayelitsha': het gaat over de dood, maar wat precies wordt bedoeld..?
 
'ah tamanrasset zuidwaarts oh dood,
geheel absurd ubuntu door de ander levend uwe dood'
 
Pas na vaker lezen ga ik het een beetje begrijpen. Dan zitten er ook weer heldere gedichten in, zoals het titelgedicht 'Ritmisch zonder string': helder, kleurrijk geschreven, een warme dag. Deze bundel bevat gedichten in verschillende stijlen. Ook culturen spelen een grote rol; je kunt bij ons niet zeggen: 'dit is onze maatschappij'. De samenleving betreft een groter geheel, meerdere landen, meerdere culturen en volkeren, bijvoorbeeld Arabische en Surinaamse. Hier spelen ook duidelijk de roots van de schrijver mee. Prachtig vind ik het gedicht 'Saharazand':
 
'de ruige borstel die het landschap kamt
heeft hier dacht ik
een lange tocht de dag en nacht
of uren rond en wereld'
 
Dan komen er tekeningen tussen, en kun je de tekst even tot je door laten dringen. Daarna gaat het gedicht weer verder. Prachtig helder geschreven taal, je waant je in de Sahara als je dit leest. Ook deze bundel vind ik mooi.
 
Miriam Van hee - Ook daar valt het licht
De bundel gaat over plaatsen; de maan, Teotihuacan, de stad Gent, het uitzicht vanuit de auto of het vliegtuig en over mensen. Over dingen die veranderen en dingen die blijven. Van hee beschrijft in duidelijke taal alledaagse dingen, bijvoorbeeld in het gedicht 'Halte oud gemeentehuis':
 
'hier is altijd iets te zien 
een man aan de bushalte 
kijkt naar de dienstregeling 
hij bukt zich om iets
van de grond op te rapen,
hij steekt het bij zich en kijkt om zich heen' 
 
Even verder in hetzelfde gedicht: 'hij vertelt me dat hij in een schrift heeft geschreven hoe hij mijn moeder ontmoette' - er gebeurt toch nog wat in dit gedicht, denk je dan, een ontmoeting tussen mensen, maar die loopt dan weer anders af dan je gedacht had, want 'de man stapt in de bus' zonder dat de lezer antwoord krijgt. Een open einde dat je als lezer zelf in kunt vullen. 
 
Ook in deze bundel: een I.M. voor Rutger Kopland. Hoewel het een mooi gedicht is, vind ik het niet in deze bundel passen. De andere gedichten in deze bundel vormen meer een geheel, betreffen niet een specifiek persoon, waardoor je ook meer jezelf erin kunt verplaatsen. 
 
De taal is duidelijk, ingetogen, beeldend, netjes. Ik vind deze bundel iets minder mooi dan de anderen. 
 

Kortom, als ik moest kiezen, dan zit ik toch te dubben tussen Maria Barnas en Micha Hamel en kies ik voor Maria Barnas.