Schrijven is morrelen, zei Peter Buwalda eens in de Volkskrant. Zelf is hij daarvan een exponent. Buwalda is de ultieme morrelaar, die zijn tekst steeds herordent, hoofdstukken omgooit, zinnen blijft oppoetsen tot ze glanzen.
Voor een uitgever zijn morrelaars een nachtmerrie. Deadlines zijn als stukken kauwgum voor ze, die steeds verder opgerekt kunnen worden. Je moet ze hun manuscript uit de handen rukken, anders blijven ze schaven.
Dat Buwalda in maart 2019 zijn tweede roman (na bestseller Bonita Avenue) presenteerde als het eerste deel van een trilogie, was kenmerkend voor de schrijver-morrelaar. Net als die andere grote cyclusbouwer, A.F.Th. van der Heijden, had Buwalda al schrijvend steeds meer nieuwe zijpaden bewandeld en subplots ontwikkeld, net zo lang tot zijn manuscript uiteengevallen was in drie delen. (Bij Van der Heijden worden het er dan vijf, of acht.)
Die trilogie trapte af met de roman Otmars zonen. Zes jaar na dato is het wellicht nuttig even het geheugen op te frissen. Hoe zat het ook weer met Otmar en zijn zonen? Ludwig is de ene zoon, Dolf de andere. In dit eerste deel volgen we Ludwig Smit op zijn reis naar Sakhalin voor een afspraak met zijn Shellbaas Johan Tromp, die naar alle waarschijnlijkheid ook zijn biologische vader is. Terwijl zij op Sakhalin ingesneeuwd raken, krijgt de lezer in flashbacks het verhaal van Ludwig opgediend, zijn studententijd, zijn jeugdjaren bij stiefvader Otmar en zijn geniale stiefbroer Dolf, zijn moeizame relatie met Juliette. Al die lijnen heeft Buwalda virtuoos verknoopt tot een veelstemmige symfonie over macht, seks, vaders en zonen, schuld en boete, en Ludwig van Beethoven.
Toen Otmars zonen werd gepresenteerd, kondigde uitgeverij De Bezige Bij in één moeite deel twee aan, getiteld De jaknikker, die het jaar daarop, in september 2020, zou verschijnen. De serie zou in 2022 worden afgesloten met de roman Hysteria Siberiana.
Vervolgens nam het grote morrelen een aanvang. Onder de douche, zo vertelde Peter Buwalda in een telefoongesprek met journalist Onno Blom, had de schrijver een ‘epifane inval’ gekregen. In concreto betekende dit dat hij het complete verhaal-in-wording uit elkaar had getrokken en opnieuw in elkaar gezet. Dit had hem een jaar extra gekost.
Niet dat De jaknikker in 2021 wél verscheen. En ook niet in 2022, 2023 of 2024. In jaarlijks terugkerende vraaggesprekjes met de Volkskrant legde Buwalda braaf verantwoording af voor het grillige scheppingsproces van dit tweede deel. In januari van dit jaar sprak hij het verlossende woord: deel twee zou in 2025 het licht zien. Maar Buwalda had ook een verrassing in petto. De reeks was bij nader inzien een tweeluik geworden. Hoe nu? Was Hysteria Siberiana weggemorreld?
‘De eerste twee delen zijn samen één roman. Een planeet waar deel drie als een maan omheen kan cirkelen,’ zei Buwalda tegen Blom. Dus toch een derde deel? In de aanbiedingsbrochure waarin het boek deze zomer werd aangekondigd, was van een deel drie helemaal geen sprake meer: ‘De jaknikker is zowel middendeel en slotdeel van deze epische vertelling.’
Tweeluik of drieluik? Buwalda-fans hebben er online al uitgebreid over gespeculeerd. Vanaf 19 september ligt De jaknikker in de boekwinkel, en zullen we het antwoord weten.