Er is niets ‘complex’ aan de situatie Israël-Palestina, zegt schrijver Benjamin Moser op blogplatform Substack. Het is precies wat het lijkt: een koloniaal project dat is uitgemond in de genocide waar we nu allemaal getuige van zijn. ‘Weinig dingen zijn minder complex dan dit.’
Moser maakte naam als Pulitzerprijswinnende biograaf van Clarice Lispector en Susan Sontag, en schreef in 2023 een boek over zijn fascinatie met de Nederlandse schilderkunst. Maar momenteel slokt een ander onderwerp al zijn aandacht op: Gaza. ‘Ik denk niet dat het melodramatisch is om te stellen dat we verwikkeld zijn geraakt in een gevecht om de ziel van de wereld,’ aldus de naar Utrecht geëmigreerde Joodse Amerikaan.
Als overtuigd antizionist meent Moser dat het vestigen van een Israëlische staat ten koste van Palestijnen vanaf het begin een doodlopend pad was. En elk gebombardeerd ziekenhuis of gestorven kind maakt het doodlopender. Momenteel schrijft hij een boek over Joden tegen zionisme – een minderheid, tot zijn spijt, want om zich heen ziet hij voorheen weldenkende Joden in de valstrik verstrikt raken. ‘Zionisme maakt slimme mensen dom.’
Vandaag is Moser te gast in de zesde en laatste aflevering van de OVT-zomerserie Oude woorden, nieuwe wereld waarin schrijvers klassieke boeken aandragen die helpen om het heden beter te begrijpen. Het werk dat hij meeneemt is With My Own Eyes (1974) van Felicia Langer (1930-2018), een Israëlisch-Duitse mensenrechtenadvocaat die 23 jaar lang gearresteerde en gevangengezette Palestijnen verdedigde in een gemankeerd Israëlisch rechtssysteem.
Haar boek, met als ondertitel Israel and the Occupied Territories 1967-1973, is een vrij droge opsomming van de schrijnende situaties waarin ze haar cliënten aantrof in de nasleep van de Zesdaagse Oorlog (1967). In hoofdstukken van steeds slechts enkele pagina’s beschrijft ze hoe Palestijnen zonder proces jarenlang worden vastgehouden, gedeporteerd, gemarteld, en hoe hun hun huizen worden platgewalst. Het proza is sec, lijkt wat haastig opgeschreven, alsof het daadwerkelijk een notitieboek betreft waarin Langer voor zichzelf en voor het nageslacht wilde vastleggen wat ze met haar eigen ogen waarnam.
Dit morele archief draagt tegenwoordig niet bepaald de status van mainstream klassieker. Het is moeilijk verkrijgbaar, en destijds in eigen beheer uitgegeven in het Hebreeuws omdat geen Israëlische uitgever zich eraan wilde branden. Er verschenen enkel Engelse en Duitse vertalingen.
In OVT wil Moser With My Own Eyes aan de vergetelheid onttrekken, als pijnlijke illustratie van het feit dat er qua mensenrechtenschending in Palestina niets nieuws onder de zon is.