Amy Beach is de beroemdste vrouwelijke Amerikaanse componist uit de geschiedenis en de eerste vrouw wier muziek door vooraanstaande orkesten in Boston en New York gespeeld werd. Een beetje vreemd is het wel dat geen enkele landgenote haar naar de kroon steekt, want Beach vierde haar successen een flinke honderd jaar geleden, in een tijd dat een vrouw geacht werd potten en pannen belangrijker te vinden dan een carrière. Je zou zeggen dat een eeuw van grote en kleine emancipatieschermutselingen een paar geduchte concurrenten voor Beach moet hebben opgeleverd, maar dat is niet zo.
Nu is het niet gemakkelijk om beter te componeren dan Beach. Haar Pianoconcert bijvoorbeeld is een geweldig stuk met een groots opgezet eerste deel waarin de solist beurtelings laat horen dat een mens niet voor niets tien vingers heeft waarmee je op de toetsen kan beuken, maar dat er aan de andere kant weinig dromeriger klinkt dan een gevoelige pianomelodie met zwoele orkestbegeleiding. Wie eens iets nieuws zoekt voor zijn favoriete concerten van Grieg of Rachmaninov zal zich aan het beluisteren van Beach geen buil vallen.
Vanavond klinkt op NPO Klassiek het Pianokwintet. Het is niet duidelijk wanneer Beach het precies componeerde. Vaak lees je 1908, Wiki houdt het op 1905, en op amybeach.org staat 1907. Dat is allemaal later dan 1900, toen ze piano speelde in het Pianokwintet van Brahms als gast van het Kneisel String Quartet. Bedenk dat dit kwartet beschouwd werd als het beste Amerikaanse strijkkwartet en uit vier heren bestond. Dan begrijpt u hoe bijzonder dat was.
Het eerste deel van het Pianokwintet van Beach klinkt als een groepje vrienden dat na een verloren voetbalwedstrijd maar niet kan besluiten wat te doen. Naar het café, iets eten, of gewoon naar huis? En waar is Piet eigenlijk gebleven? Het tweede deel wordt gedragen door een melancholieke melodie waar ze in Hollywood wel pap van lusten. Op het randje van de kitsch, dat zijn de mooiste. En in het derde deel komt het prachtige begin weer terug: het is toch het café geworden. Amy Beach kon er wat van.