Componist Joël Bons (1952) werd al in zijn jonge jaren gegrepen door ‘wereldmuziek’: de platen waar zijn ouders naar luisterden varieerden van traditionele Chileense muziek tot Afrikaanse gitaarmuziek. Toen de geboren Amsterdammer eenmaal studeerde aan het Sweelinck Conservatorium in Amsterdam, ontsprong een idee voor een orkest met instrumenten uit de hele wereld. In een nieuwe aflevering van Podium Klassiek Extra (NTR), waarin we een kijkje achter de schermen krijgen van zijn collectief het Atlas Orkest, vertelt Bons vanuit zijn werkkamer over deze droom. Hij wilde samenwerken ‘met topspelers die kunnen improviseren, lezen, thuis zijn in hun eigen cultuur en openstaan voor nieuwe dingen. Het is een illusie. Maar je moet met een utopie beginnen, anders kom je nergens.’
Ver is hij hoe dan ook gekomen, getuige zijn successen in de afgelopen veertig jaar. Bons’ carrière begon in 1980 als medeoprichter van het Nieuw Ensemble, dat zich richtte op moderne en niet-westerse klassieke muziek. Door zijn reizen door het Midden-Oosten en Centraal Azië ontmoette hij jonge componisten en ontdekte hij allerlei instrumenten (de Japanse mondorgel sho, het Azerbeidzjaanse strijkinstrument kamancha), die hij later zou opnemen in zijn groep van musici. Zo creëerde Bons talloze interculturele concerten, muziekfestivals en cd’s.
In 2002 richtte hij het Atlas Ensemble op, een kamerorkest met artiesten van over de hele wereld. Nadat in 2016 zijn compositie Nomaden in première ging, die hij voor het Atlas Ensemble had geschreven, ontving Bons de Grawemeyer Award for Music Composition – beter bekend als de ‘Nobelprijs’ van de klassieke muziek.
En nu is er het Atlas Orkest, wederom een project met musici vanuit allerlei windstreken. Die werken mee aan een driejarig traject dat onderdeel is van het Oranjewoud Festival in Heerenveen. In 2023 kwamen hiervoor de snaarinstrumenten bijeen, in 2024 blaas- en slaginstrumenten en op zaterdag 21 juni jl. speelden ze voor het eerst samen tijdens de wereldpremière van Atlas Orchestra.
Podium Klassiek Extra was er vanaf het begin bij: we zien hoe Bons videobelt met en luistert naar muzikanten uit Armenië, China en Japan (‘kan je dat sneller spelen?’). Hierna is de cameraploeg aanwezig bij de voorbereiding van de festivaleditie in 2024, waar dirigent en goede vriend Ed Spanjaard het stokje van Bons overneemt. We zien diverse uitdagingen die zij ervaren: niet alleen is de compositie complex, sommige muzikanten doen alles op gehoor en lezen geen noten.
Tussendoor deelt de immer enthousiaste Bons zijn inzichten over muziek en zijn liefde voor componeren. ‘De hele wereld is vergeven van het woord en visuele dingen. Het enige domein waarin dat niet zo is, terwijl je toch heel veel uit kunt drukken en voelen, is de muziek,’ zegt hij op de dag van het concert. ‘Soms begrijp je zelf niet wat het is, maar je voelt alleen maar dat het werkt, dat het goed is en emotioneert.’