Op het rumoerige schoolpleintje van de muziek hebben karaktervolle instrumenten het zwaar te verduren. Het klavecimbel gaat door het leven als de zingende naaimachine en de piccolo als babyfluitje. Het arme harmonium krijgt vindingrijke krachttermen als hallelujacommode en psalmenpomp naar het hoofd geslingerd. Ook de fagot wordt door zijn buitenmaatse voorkomen wel eens voor knorrende kachelpijp, piepende bedstijl of brommende boomstam uitgescholden. Maar het statige instrument heeft op bewonderenswaardige wijze een plek in de muziekgeschiedenis veroverd. En dan mag je gerust verder kijken dan de overbekende, grootvaderlijke fagotsolo uit Prokofjev’s Peter en de Wolf. Zeker de laatste decennia zijn er indrukwekkende fagotwerken ontstaan, waaronder het Fagotconcert van Sofia Goebaidoelina en het meditatieve Rushes voor maar liefst zeven fagotten van postminimalist Michael Gordon.
Ook de allergrootsten zagen al brood in het meterlange instrument. Vivaldi componeerde bijna veertig fagotconcerten en Von Weber overlaadde het rietinstrument met romantiek in zijn veel gespeelde Fagotconcert. Claim to fame voor de fagot is het vermaarde concerto dat wonderkind Mozart voor het instrument schreef. Het Fagotconcert uit 1774 is zelfs het eerste gedocumenteerde concerto dat Mozart voor een blaasinstrument componeerde. Het verhaal gaat dat Mozart nog minstens drie andere fagotconcerten heeft geschreven, maar dit is het enige werk dat de verwoestende raderen van de tijd heeft overleefd. Mozart had sowieso een oogje voor instrumentale buitenbeentjes, en schreef onder andere muziek voor de glasharmonica en de tangentenpiano. Hoogstwaarschijnlijk was het Fagotconcert een bestelling van de vermogende amateurfagottist baron Thaddäus von Dürnitz.
Met zijn Fagotconcert houdt Mozart een hartverwarmend meesterpleidooi voor het instrument. De fagotsolist krijgt in de drie delen alle ruimte om virtuoos en speels uit de hoek te komen. Als achttienjarige had Mozart al goed in de gaten welke expressiemogelijkheden hij uit het lange instrument kon persen. Het openingsallegro eindigt bijvoorbeeld met een spetterende fagotsolo. In het charmante ‘Andante’ ontpopt de fagot zich als ultieme verleider die je vervolgens uitnodigt voor een dansje in het aanstekelijke slotrondo. Vanavond brengt de Australische fagottiste Jane Gower een historisch verantwoorde uitvoering van het concerto tijdens het Mozart Festival in Würzburg.