Eerst maar even over dat woord ‘derby’ (spreek uit: ‘darbie’). Waarom heet een sportwedstrijd tussen twee teams uit dezelfde plaats of streek naar het Engelse graafschap Derby? Het etymologisch woordenboek geeft uitsluitsel. Het betreft hier een zogeheten ‘eponiem’ (een soortnaam die op een eigennaam teruggaat): de twaalfde graaf van Derby organiseerde in 1780 een paardenrace bij Epsom die enorm veel publiek trok. De race, die sindsdien de ‘Epsom Derby’ heet, wordt tot op de dag van vandaag iedere eerste zaterdag van juni verreden.
Door de eeuwen heen is de betekenis van ‘derby’ verschoven van een stelletje sprintende paarden naar een wedstrijd met volle tribunes waar de emoties hoog oplopen. En laat dat nou vooral het geval zijn als twee teams tegen elkaar strijden die uit dezelfde stad of regio afkomstig zijn. Denk aan de ‘Derby der Lage Landen’, de voetbalmatch tussen Nederland en België die in 1901 officieus en in 1904 officieel voor het eerst werd gespeeld. Sindsdien hebben er 129 derby’s plaatsgevonden tussen de mannenelftallen van Oranje en de Rode Duivels – na Oostenrijk-Hongarije en Argentinië-Uruguay de meest gespeelde derby ter wereld, leert Wikipedia.
Over voetbalderby’s gaat het in Tom Egbers’ nieuwe reeks Toms Derby’s. Hij bezoekt vier fameuze en beruchte Europese derby’s: in het Spaanse Sevilla gaat hij naar de wedstrijd tussen Real Betis en Sevilla FC, op de Schotse Hebriden bezoekt hij de eilandderby tussen Eriskay FC en Barra FC, in het Oost-Duitse Dresden staan Dynamo Dresden en FC Erzgebirge Aue tegenover elkaar en in Istanbul ziet Egbers hoe de plaatselijke grootmachten Galatasaray en Fenerbahçe het tegen elkaar opnemen.
Dat het er juist bij een derby vurig aan toegaat, heeft alles te maken met de samenstelling van de supportersgroepen. Vaak zijn het namelijk specifieke gemeenschappen die zich aangetrokken voelen tot een bepaalde club. In Glasgow zijn de katholieken vanouds fan van Celtic, terwijl de protestanten zich achter Rangers scharen. In Milaan is de plaatselijke AC de club van het volk, terwijl Internazionale geldt als de club van de rijken. Als die clubs tegen elkaar strijden is dat veel meer dan de ontmoeting van twee teams, het is een clash of cultures.
Het Nederlandse voetbal kent weinig aansprekende derby’s, om de simpele reden dat Nederlandse steden in de Ere- of eerste divisie zelden meer dan één keer zijn vertegenwoordigd. Rotterdam is de uitzondering met drie professionele voetbalclubs, maar een wedstrijd tussen Feyenoord en Sparta of tussen Sparta en Excelsior heeft bij lange na niet dezelfde intensiteit als die tussen Real Betis en Sevilla FC, zoals Egbers in zijn eerste aflevering laat zien. Het dichtst daarbij in de buurt komt waarschijnlijk de Spakenburgse derby tussen amateurclubs IJsselmeervogels (‘de rooien’) en SV Spakenburg (‘de blauwen’). Tip voor Tom Egbers, mocht hij een tweede seizoen overwegen.