Jules Massenet schreef 36 opera's, waarvan er zeven verloren zijn gegaan. De beroemdste heten Manon en Werther. Wat we aan de andere 27 missen weet bijna niemand, want ze worden zelden opgevoerd. Dat is begrijpelijk, want er zijn veel beroemde componisten en nog veel meer beroemde opera’s die om aandacht vragen. Voordat zij allemaal aan de beurt zijn geweest, hunkert een inmiddels verjongd of van mooie herinneringen vervuld publiek alweer naar een nieuwe opvoering. Daardoor komen operagezelschappen er niet aan toe om uit te proberen of bijvoorbeeld Massenets Esclarmonde onterecht geflopt is en of La Navarraise misschien meer tot de verbeelding spreekt dan Manon.
Daar komt nog bij dat Massenets muziek niet onomstreden is. De belangrijkste klacht is dat hij – om maar kort door de bocht te gaan – geen grote kunst probeerde te scheppen, maar met tot meezingen uitnodigende liedjes op zoek was naar gemakkelijk succes. Zo schamperde zijn jongere collega Claude Debussy dat hij blijk gaf van een buitengewoon talent om de leek tevreden te stellen met leeg vertoon van verheven gevoelens. Ook betreurde Debussy diens neiging om het publiek aan het einde van iedere aria met enkele daverende akkoorden tot enthousiaste bijval te verleiden.
Vanavond wordt Werther op NPO Klassiek uitgezonden. De muziek van deze opera uit 1892 is licht, delicaat, lieflijk, energiek, gemakkelijk te volgen en vol vernuftige invallen. De smachtende liedjes nodigen zangers uit tot licht treuzelen en weifelen op de mooiste noten. Vaak worden ze door kamermuziekachtige bezettingen begeleid, soms onderbroken door een luid stukje of een vrolijk dansje. Massenet is de kampioen van de kameropera in grote bezetting. Daar kun je wel of niet van houden, maar voor zangers moet het heerlijk zijn om niet steeds over een luid orkest heen te hoeven brullen.
De opera is losjes gebaseerd op Die Leiden des jungen Werthers, een brievenroman van Goethe over een jonge dweper die omringd wordt door verstandige mensen. Werther wordt verliefd op Charlotte (bij Goethe heet ze Lotte), die met Albert trouwt omdat ze dat nu eenmaal beloofd heeft. Charlotte en Albert tonen niets dan begrip voor Werthers gevoelens, maar geven ondertussen geen krimp. Ten einde raad schiet Werther zich een kogel door het hoofd. Terwijl hij zwaargewond op bed ligt, geeft Charlotte toe dat ze van hem houdt. Dat is nogal flauw van haar. In hopeloze situaties is het gemakkelijk eeuwige liefde beloven. Werther zal haar toch nog maar kort aan haar belofte kunnen houden. Charlotte had net zo goed kunnen zeggen: ‘Werther, ik houd nog een paar uur zielsveel van je, maar daarna moet je stoppen met zeuren.’
In zijn opera wekt Massenet de verstandigen van Goethe tot leven. Charlotte is een radeloos plichtsgetrouwe, vertwijfelde zoekster en haar brave Albert een gemene stiekemerd. En met Debussy’s klacht in gedachten klinken het koper en slagwerk aan het eind van de aria’s verrassend ingehouden. Een uitbarsting dreigt, maar het geweld blijft uit als bij een prachtig begroeide, smeulende vulkaan. Vanavond kunt u zelf vaststellen of het grote kunst is.