Omdat u niet op een Waddeneiland woont, weet u niet beter dan dat ons land op 5 mei 1945 is bevrijd. Ja, op die dag wordt al jaren gevierd dat het land toen officieel bevrijd is verklaard. Heel Nederland? Neen, op de vijf Waddeneilanden duurde het twee tot vijf weken langer tot de Duitse bezetter definitief was opgekrast; op Texel kon de vlag pas op 20 mei uit, en op Schiermonnikoog moest men zelfs tot 11 juni wachten. De geallieerden en Binnenlandse Strijdkrachten maakten om begrijpelijke redenen niet al te veel haast om de restanten Duitsers van de eilanden te verdrijven. Er werd daar immers geen hongergeleden, de vijandelijkheden bleven er beperkt en de soldaten van de Wehrmacht, allang blij niet te hoeven vechten, konden met de eilanders overweg (en andersom), en ze konden zich op de valreep ook beter gedeisd houden in het besef dat de oorlog in feite voorbij was. Kortom, de bezetting en bevrijding verliepen op de Waddeneilanden logischerwijs anders dan elders. Maar het verliep niet zonder slag of stoot. Honderden mannen waren naar het vasteland gedeporteerd en daar tewerkgesteld, en op Texel kwamen april 1945 Georgische soldaten, krijgsgevangenen die noodgedwongen aan Duitse zijde meevochten, in opstand. Op ‘Europa’s laatste slagveld’ kwamen 565 Georgiërs, 800 Duitsers én 120 Texelaars op het leven.
De bevrijding van het Waddengebied verliep niet synchroon en nogal chaotisch. De Waddenboog van links naar rechts op de kaart: Texel 20 mei, Vlieland 31 mei, Ameland 3 juni, Terschelling 29 mei, en Schiermonnikoog pas op 11 juni. SS’ers en SD’ers waren uit Groningen naar dit eiland gevlucht en zaten er ingekwartierd in boerderijen. Maar de eilanders vierden al feest nog voor de resterende 600 Duitsers per boot eindelijk vertrokken. Op Schier wordt het kerkhof waar aangespoelde Duitsers en geallieerde soldaten liggen nog zorgvuldig onderhouden.
In NOS 80 jaar bevrijding: de Waddeneilanden trekt Winfried Baijens naar de eilanden en praat met bewoners over oorlog en bevrijding. Hij stelde ook vijf podcasts samen, waarvan de laatste, over Schiermonnikoog dus, vandaag is verschenen.