Regisseur Nick Felix is tijdens het maken van de Wat houdt ons tegen?-aflevering ‘Lang leve onze smartphones’ aan het denken gezet over zijn eigen koopgedrag, zo vertelt hij aan de telefoon: ‘Dat je, wanneer je toestel aan vervanging toe is, echt net zo goed een refurbished telefoon kunt nemen, dat had ik nog niet op de radar. Terwijl het veel milieuwinst oplevert: je hoeft de grondstoffen niet opnieuw uit de grond te halen, die blijven in de keten. Een refurbished telefoon wordt van binnen als nieuw gemaakt en je krijgt, net als bij een gewone telefoon, een garantie van twee jaar. Dus je kunt je er eigenlijk geen buil aan vallen, terwijl de CO2-impact aanzienlijk kleiner is.’
Wat ons hierbij misschien tegenhoudt, is dat de besturingssystemen van oudere telefoons op een gegeven moment niet meer geüpdatet worden. Is dit ook een onderwerp in de uitzending?
‘Zeker. Het is lastig om aan te tonen dat telefoonfabrikanten dit met opzet doen, dat het planned obsolescense is. Maar we spreken iemand die vroeger bij Apple werkte en hij zegt dat het niet eens zozeer het doel is om de telefoons snel te laten aftakelen, als wel dat er in het ontwerpproces gewoon helemaal niet wordt gekeken naar hoe je ze langer mee kan laten gaan. Het doel is een nieuw product op de markt brengen, en als dat af is weer een, en weer een. Heel kwalijk. Verder worden de telefoons zo gemaakt dat ze erg moeilijk te repareren zijn. Apple heeft bijvoorbeeld zijn eigen schroefje ontwikkeld en de telefoons helemaal dichtgelijmd – zogenaamd voor de waterdichtheid. In de uitzending gaan we bij een reparatiewinkel de telefoon van presentator Daphné Dupont-Nivet te lijf met een hittepistool om die lijm los te weken.’
De consument moet dus inzetten op repareren en tweedehands. Maar wat kan de overheid doen om de berg afgedankte smartphones te verkleinen?
‘Sinds 2024 is er vanuit de EU wel de wetgeving Right to Repair, die vanaf 2026 ingaat. Maar deze wet is eigenlijk frustrerend vaag opgeschreven. Zo staat erin dat de kosten van reparatie “redelijk” moeten zijn. Tja, wat is redelijk? Apple beweert dan dat een nieuw scherm à 300 euro redelijk is, een consument denkt daar heel anders over. Maar we zien in het buitenland wel wat goede ingrepen. In Oostenrijk krijg je van de overheid een voucher voor het laten repareren van je telefoon en in Frankrijk is er nu de reparatie-index: een keurmerk dat aangeeft hoe makkelijk of moeilijk een nieuw apparaat te repareren is. Het lijkt op het energielabel, en daarvan hebben we ook gezien dat het fabrikanten heeft gestimuleerd om koelkasten en wasmachines duurzamer te maken. Uiteindelijk komen zowel bedrijven als consumenten toch meer in beweging vanuit een financiële prikkel dan vanuit idealisme.’