Onder kenners van klassieke muziek liggen feiten gevoeliger dan meningen. Uitspraken als 'delen van symfonieën kunnen best afzonderlijk gespeeld worden', of 'deze symfonie klinkt beter als deel twee en drie worden omgedraaid', of 'het slotkoor van Beethovens Negende symfonie is een hoop herrie' worden kalm in ontvangst genomen. Het is vloeken in de kerk, maar de kenner wordt niet boos en houdt de kaken op elkaar. Wat moet hij ermee? Proberen om een ongelovige te overtuigen dat Beethovens slotkoor wel briljant is, zij het hier en daar wat luid? Dat zou een onmogelijke klus zijn.
Met feiten ligt dat anders. Foute feiten worden met een sneer afgestraft. Wie het orkestwerk Scheherazade toeschrijft aan Moessorgski, of verklaart dat Haydn 106 symfonieën componeerde, heeft de poppen aan het dansen, want iedereen weet dat Rimski-Korsakov de beroemde duizend-en-één-nacht-muziek schreef en Symfonie nr. 104 Haydns laatste is. Maar zo eenvoudig ligt het niet met Haydn. Op internet staat soms zelfs dat hij 107 of 108 symfonieën componeerde. Getallen lijken hier ook maar een mening. Hoe zit dat?
In de bibliotheek pronkt het vuistdikke – en niet zomaar een vuist, maar de knoert van een bootwerker – The Symphonies of Joseph Haydn van Howard Robbins Landon uit 1961. Robbins Landon geldt als een grote, zo niet de allergrootste, Haydnautoriteit. Zijn boek leert dat er in 1908 een catalogus is gemaakt met 104 genummerde symfonieën, dat er sindsdien drie extra exemplaren zijn ontdekt die wel of niet meegerekend kunnen worden en dat er nog eens 134 valse of twijfelachtige symfonieën in omloop zijn. Die kunnen van Haydn zijn, maar ook van zijn componerende broer Michael of van andere tijdgenoten. Want Haydns naam – en hier verlaten we Robbins Landon – was goud waard en uitgevers verdienden graag een extra centje door een symfonie van een minder bekende meester als Dittersdorf, Gassmann of Gyrowetz onder diens naam te publiceren. Haydn deed overigens zelf ook aan zulke praktijken. Zo verkocht hij twee pianotrio's van zijn vroegere leerling Pleyel als de zijne. Misschien zit er tussen de 104 genummerde symfonieën dus ook nog wel ergens een Pleyelletje.
Niemand weet hoeveel symfonieën Haydn componeerde. Een verstandig mens houdt het op een stuk of honderd, ook al staat dat een beetje knullig. Maar een slag om de arm houden hoort bij het schrijven over de oude meesters als bij het voorspellen van het weer. Hoedt u voor kenners die het allemaal zeker weten. Ze zijn niet te vertrouwen.
Vanavond is de zogenoemde Symfonie nr. 104 van Haydn te horen op Radio Klassiek. Hij componeerde de muziek in 1795. Het is voor zover bekend zijn laatste, maar vermoedelijk niet zijn honderdvierde symfonie.