In de Amsterdamse brandweerkazerne hangt een groter posterfoto. Op de foto staat een brandweerman – rode brandweerhelm in de aanslag – een jong meisje dat tegen hem aanleunt. ‘Papa komt altijd thuis met spannende verhalen’ luidt de tekst die door de poster heen loopt.
Deze verhalen zijn helaas niet altijd het best gekarakteriseerd als ‘spannend’, maar vooral schokkend blijkt uit Opgebrand, de Zembla-uitzending van vanavond. Naast de dagelijkse brandweertaken die het werk voor veel van de ruim 22.000 brandweermensen in Nederland mooi en uitdagend maken, gaat een substantieel aantal van hen gebukt onder traumatische ervaringen opgedaan tijdens extreem heftige werksituaties. Van alle hulpdiensten doen brandweermensen bijvoorbeeld verreweg de meeste reanimaties. Tachtig procent van de slachtoffers, onder wie ook jonge mensen, moeders, en baby’s, overleeft die niet.
Brandweerman Michael Snijder vertelt – in Amsterdamse tongval – over de impact van deze extreme werksituaties. Nachtmerries, depressies en eigenlijk überhaupt niet meer kunnen functioneren vertelt hij. In 2019 werd Posttraumatische stresstoornis (PTSS) bij hem gediagnostiseerd, maar brandweerkorps Amstelland laat Michael aan zijn lot over. Want, anders dan bij de politie en defensie, wordt PTSS landelijk niet erkend als beroepsziekte, ondanks het feit dat brandweerwerk als hoog risicovol wordt bestempeld. Zembla makers Erwin Otten en Jan Salden gaan op onderzoek uit en interviewen kopstukken binnen de hulpdienst, zoals de voorzitter van Brandweer Nederland Tijs van Lieshout alsook brandweermensen met de diagnose PTSS.
Het lijkt erop dat de brandweer PTSS nauwelijks op de radar heeft en dat zij risico’s om PTSS op te lopen simpelweg ook onderschat,’ licht Salden toe. ‘De heersende machocultuur binnen deze hulpverleningsdienst houdt deze situatie in stand. Andersom spraken wij met brandweerlieden met PTSS die bang waren voor stigmatisering, om zich ongeschikt voor het werk te voelen.
‘De brandweer is, anders dan bij defensie en politie, een heel los systeem met een complexe organisatie, waarbij de 25 veiligheidsregio’s in Nederland afzonderlijk verantwoordelijk zijn voor het brandweerwerk’ vervolgt Salden. ‘Tijdens het maakproces kwamen bepaalde regio’s wel in beweging. Zo werd direct na ons interview met directeur Arjen Littooij van de veiligheidsregio Rotterdam, besloten om hun brandweermensen met de diagnose PTSS financieel in de zorgkosten te compenseren. Ook worden zij niet langer meer gekort op het salaris. Wij kwamen gevallen tegen waarin brandweermensen met PTSS om financiële redenen weer aan het werk wilden,’ stelt Salden.
Hoewel de eerste stappen gezet zijn, is ‘de hamvraag aan alle veiligheidsregio’s: komt er nu een landelijke erkenning en regeling voor brandweermensen met PTSS?