Toen Anne-Goaitske Breteler, geboren in het Friese Dokkum en opgegroeid aan de zeedijk langs de Waddenzee, onlangs te gast was in het satirische programma Dit was het nieuws en vertelde over waarom Friezen zo moeilijk over emoties praten, stootte Jan Jaap van der Wal, geboren en getogen in Leeuwarden, een paar relativerende ah- en oe-klanken uit, alsof Friezen zich slechts zo zouden kunnen uiten. Ze kon er wel om lachen.
Na haar studies culturele antropologie en publieksgeschiedenis in Amsterdam keerde Anne-Goaitske Breteler (1996) terug naar haar Friese geboortegrond en schreef het non-fictieboek De traanjagers en het kinderboek In nuvere nacht. Ze schrijft ook columns en artikelen, geeft lezingen en maakt podcasts en tentoonstellingen. Toen een psychiater die in Den Haag had gewerkt en was teruggekeerd naar Friesland aan Breteler vertelde dat zijn patiënten in de Randstad makkelijker over hun emoties praatten dan Friezen op het platteland, zag ze een mooi antropologisch onderzoek voor zich. Dat werd vervolgens uitgevoerd in Friese provinciesteden, dorpen en buurtschappen, in familiearchieven, met patiëntendossiers en op basis van mondelinge overlevering. Want waarom komt suïcide in Friesland vrij vaak voor, en waarom wordt er relatief weinig aanspraak gemaakt op de geestelijke gezondheidszorg? Op het agrarische platteland wou kennelijk niemand bekend komen te staan als gek of zelfs maar als net even anders.
Het onderzoek van Breteler resulteerde in de expositie De laatste dagen van de dorpsgek in Theaterkerk Nes, afgelopen voorjaar te zien in het noordoosten van Friesland. Haar gelijknamige boek is gisteren verschenen, en daarover komt Breteler praten in Nooit meer slapen. Geert Mak, in Leeuwarden getogen (en overigens inmiddels ook uit Jorwert verdwenen), heeft De laatste dagen van de dorpsgek al gelezen: ‘Origineel, inhoudelijk sterk, zeldzaam sterk. Wat een goed boek!’