Op de vroege ochtend van 25 februari 2000 loopt kunstschilder Henk Helmantel met een krat lege melkflessen door zijn achtertuin in het Groningse Westeremden, als hij plots opmerkt dat een ruit van zijn woning is ingetikt. Helmantel, een begenadigd fijnschilder, had op dat moment net zijn eerste tentoonstelling in het Amsterdamse Rembrandthuis geopend. Daarbij hield hij er de gewoonte op na enkele van zijn favoriete werken in zijn eigen woning te exposeren. Op die 25ste februari 2000 waren dat er 37 – en allemaal waren ze die ochtend verdwenen. Nooit eerder werden er zo veel schilderijen van één en dezelfde kunstenaar gestolen. Een kunstroof ter waarde van zo’n anderhalf miljoen gulden, en haast niemand die het zich nog herinnert.
Daarom vanavond in Andere tijden (NTR) een uitgebreide reconstructie van deze spectaculaire opsporingszaak van net na de eeuwwisseling. ‘Het is een fantastisch verhaal,’ zegt regisseur Hein Hoffmann aan de telefoon. ‘Ik las er een paar jaar geleden een artikel over in de Volkskrant en wist meteen: hier moeten we iets mee. Op een regenachtige februaridag heb ik Helmantels boerderij bezocht om met hem over ons documentaire-idee te praten. Nog nooit ben ik ergens zó gastvrij ontvangen. Die man is zo ontzettend sympathiek.’
Die sympathie blijkt zich ook op beeld uitstekend te vertalen. Helmantel vertelt innemend, broodnuchter en met onvervalst Gronings accent. Als hij en het toenmalige rechercheteam die fatale februarinacht in 2000 reconstrueren, merkt rechercheur Nico Nijp op dat Helmantel zijn inbraakalarm destijds zélf had uitgeschakeld. ‘Dit in verband met de poes,’ stelt Nijp droogjes. ‘Dat is waar,’ bevestigt Helmantel, met een schuldbewuste grijns. ‘We hadden de zaak niet goed voor mekaar.’
‘Helmantel is zo no-nonsense dat de camera hem niet afschrikt,’ zegt Hoffmann. ‘Na onze eerste draaidag met hem en zijn vrouw zeiden mijn collega’s en ik tegen elkaar: dit is hoe elke filmdag eruit zou moeten zien. Met lieve mensen, een mooie locatie en een goed verhaal. Toen we Helmantel en zijn vrouw vroegen hoe de roof ze beïnvloed heeft, vertelden ze dat ze altijd het vertrouwen in de mensheid hebben behouden. Al hebben ze wel betere alarmsystemen aangeschaft.’
Helmantel, inmiddels bijna tachtig, kreeg afgelopen juni een herseninfarct, maar maakt het naar omstandigheden goed. ‘Hij kan alweer een beetje tekenen,’ zegt Hoffmann. Of zijn 37 schilderijen inmiddels weer aan de muren van zijn boerderij in Westeremden hangen? Dat ziet u vanavond, iets voor half negen, in De roof, het losgeld en de kunstenaar.