Een kariboe of een gans, wat bessen en planten, een zeehond of een lekkere beer op z’n tijd. En vis, veel vis. En als er genoeg gegeten is een spelletjes napataak – darts – of mak, waarbij je de ander aan het lachen moet maken. De Inuvialuit, een West-Canadees Inuitvolk, hebben een behoorlijk idyllische levensstijl, als je er met een romantische westerse bril naar kijkt.
Totdat je ziet dat de grond onder hun voeten verdwijnt. Letterlijk. Hun dorpjes aan de kust zijn gebouwd op permafrost, een ondergrond die al sinds mensenheugenis is bevroren maar inmiddels structureel aan het wegdooien is, met dank aan iets minder romantische westerse industriële activiteiten. Wegen en landingsbanen zakken weg in de zompige ondergrond en het plaatsje Tuktoyaktuk dreigt door de golven te worden verzwolgen.
Is die dooiende permafrost al erg genoeg voor de lokale leefgemeenschappen, het leidt ook nog eens tot een verergering van het klimaatprobleem, ontdekte aardwetenschapper Fleur van Crimpen en haar Nederlandse collega’s. ‘Tot wel 98 procent van het organisch materiaal bestaat uit organisch koolstof en heeft de potentie om te worden omgezet naar co2,’ vertelt ze in de Focus-special ‘Het verdwenen dorp’, vanavond op npo2. ‘Voorheen werd gedacht dat het grootste deel van het geërodeerd materiaal op de zeebodem werd afgezet, maar dat is dus niet zo’. Met name kleine en lichte deeltjes, rijk aan koolstofverbindingen, blijven drijven en kunnen zo hun opwarmende werk doen.
Dat de Nederlanders hun ontdekking konden doen, heeft mede te maken met de plek waar ze hun onderzoek uitvoeren. Terwijl de ene groep wetenschappers onderzoek doet te land, en de andere op de open zee, zoeken Van Crimpen en hoofdonderzoeker Jorien Vonk juist de ondiepe kustwateren op, waar landrotten natte voeten halen en grote schepen vastlopen. Wetenschap op een grensvlak dus, waar vaak veel moois valt te halen.
Voor de Inuvialuit zal het voorlopig weinig uitmaken. Inwoner Sandy Adams heeft zijn huis verder van de kust moeten neerzetten omdat het in zee dreigde te vallen. De begraafplaats van het dorp bevindt zich inmiddels letterlijk op nog maar één meter van het water, in een gebied waar de kust met zo’n tien meter per jaar afkalft. Een fikse herfststorm en het is gedaan met de nagedachtenis aan hun voorouders. ‘Het is voor hen verontrustend op vele vlakken,’ vertelt Vonk. ‘Ze leven met de elementen, die nu enorm uit balans zijn. Die onvoorspelbaarheid werkt ook door in hun tradities. Het systeem dat ze kenden is niet meer te vertrouwen.’