In oktober 2023 werd in de media breed uitgemeten dat de officiële NSDAP-lidmaatschapskaart van Prins Bernhard was gevonden. Flip Maarschalkerweerd, voormalig directeur van het Koninklijk Huisarchief, trof het aan in Bernhards persoonlijke archief en publiceerde er terloops (in een voetnoot) over in zijn boek De achterblijvers. Alle journaals en talkshows brachten vervolgens het ‘nieuws’ dat nu onomstotelijk was bewezen dat Bernhard lid was geweest van de politieke partij van Adolf Hitler. De naam van het Prins Bernhard Cultuurfonds werd aangepast.
Je zou haast denken dat er iets nieuws was ontdekt, maar voor historici moet dit als een déjà-vu hebben gevoeld. Al in 1995 vond historicus Gerard Aalders in Amerikaanse archieven het NSDAP-contributiebewijs van Prins Bernhard en een kopie van de brief waarin hij in 1936 persoonlijk zijn lidmaatschap opzegde. Weinig historici twijfelden aan de echtheid van deze documenten. Wie echt in de materie dook, kon zelfs uit verschillende bronnen van tijdens en vlak na de oorlog al vaststellen dat Bernhard NSDAP-lid was geweest. Hoe kon het dan dat dit onder historici onomstreden feit tot 2023 door een zweem van twijfel bleef omgeven, of in elk geval niet echt wilde doordringen tot het collectieve bewustzijn? Om die vraag te beantwoorden reconstrueerde Medialogica de beeldvorming rond de nazi-banden van Bernhard.
Een voorname reden is dat Bernhard zijn NSDAP-lidmaatschap tot zijn dood in 2004 stellig bleef ontkennen. Zijn charme en status hielpen daarbij. Bernhard had tijdens en na de oorlog zoveel voor Nederland betekend, dat kon toch geen slechterik zijn? In een postuum Volkskrant-interview uit 2004 mocht hij opnieuw zonder tegenspraak beweren dat hij nooit NSDAP-lid was geweest, ondanks de feiten die al op tafel lagen.
Een andere factor is dat de Nederlandse regering altijd zijn best heeft gedaan Bernhards naziverleden te verdoezelen, onder meer door in 1948 de publicatie tegen te houden van een belastend artikel in het Duitse tijdschrift Der Spiegel. En ook bij de onthullingen uit 1995 viel het kabinet-Kok I de prins niet af.
Deze Medialogica-uitzending laat treffend zien hoe de glans van een icoon ondanks schurende feiten maar traag verdoft. Dat mechanisme is mooi zichtbaar bij Hein Hoffmann, voormalig voorzitter van het 4 mei-comité in Huizen, die na het nieuws uit 2023 vergeefs pleitte om het Prins Bernhardplein in zijn gemeente om te dopen. Gevraagd of hij niet al sinds 1995 wist dat Bernhard NSDAP-lid was zegt hij: ‘Ik wist het, maar ik heb het een beetje geparkeerd.’