Virtuoos muziekverhalen vertellen op de vierkante millimeter. Geen componist die dat zo behendig kan als de nu 98-jarige György Kurtág. De hoogbejaarde Hongaar bedrijft toondichtkunst in de puurste zin van het woord. In zijn liederen krijgt ieder woord en zinnetje het juiste soortelijke klankgewicht mee. Dichtregels worden subtiel onderstreept met sobere instrumentale vegen en aangrijpende vocale bokkensprongetjes. Kurtág is van het kortebaanwerk. Sommigen van zijn afzonderlijke liederen halen amper de minuut. Zanger en begeleider gaan helemaal kopje onder in deze miniatuurliedkunst. Ieder liedsplintertje wordt met een genadeloze precisie uitgelicht.
Wat dat betreft is zijn één uur durende liedyclus Kafka-Fragmente (1985-86) de Olympus voor ambitieuze liedkunstenaars. Uitvoerders én luisteraars moeten geconcentreerd alle zeilen bijzetten. Vanavond maken sopraan Keren Motseri en violist Joe Puglia zich op voor zo’n topprestatie. Viool en stem stuwen elkaar naar grote hoogten. ‘Het is als landschappen schilderen op een korrel rijst,’ zegt Puglia in nrc. Dit jaar mocht het in Nederland actieve duo zelfs een dag advies inwinnen bij Kurtág in Boedapest. ‘Zijn stem weerklinkt in ons hoofd, elke keer dat we het uitvoeren,’ zo beschrijft Motseri haar ervaring tijdens uitvoeringen van de bijzonder pittige Kafka-Fragmente. Ondanks de hoge moeilijkheidsgraad storten steeds meer topsopranen zich op deze vuurproef, onder wie Anna Prohaska en Katrien Baerts.
Doorgaans vindt Kurtág inspiratie bij minder bekende Oost-Europese dichters. Voor zijn langste liedcyclus klopt hij aan bij Franz Kafka. De Praagse meesterauteur wordt van zijn intieme zijde belicht. Er is niet alleen plek voor beklemmende momenten maar ook humorvolle terzijdes. Fragmenten uit Kafka’s dagboeken, brieven en een postuum uitgegeven tekst zijn door Kurtág losjes bijeengebracht. Gevoelens schieten heen en weer in deze emotionele fragmentatiebom onder de liedcycli: van stille bezonken reflecties tot zielkervende explosies van expressie.
Kurtág verstopt geregeld persoonlijke hommages aan goede muziekvrienden uit heden en verleden in zijn werk, zo ook in de cyclus Kafka-Fragmente. De vermaarde Franse componist-dirigent Pierre Boulez krijgt halverwege alle lof toegezwaaid in het adembenemende, zeven (!) minuten durende lied ‘Der wahre Weg’. Kafka-Fragmente zit vol van dergelijke juweeltjes. Houd vanavond dus de oren gespitst.