Ruim twintig jaar geleden werd een manuscript ontdekt van een fagotconcert dat van Rossini zou kunnen zijn. Men denkt dat hij het rond 1845 componeerde, toen hij als een soort muzikaal adviseur aan het conservatorium van Bologna verbonden was. In kleine kring werd het bestaan van het concert al lang vermoed op grond van drie berichten in de vakliteratuur. Het oudste bericht was een in memoriam over de fagottist Nazareno Gatti in een Duits muziekblad uit 1893, waarin vermeld werd dat Rossini een concert voor hem had gecomponeerd. Ruim dertig jaar later wist een Italiaanse muziekencyclopedie dat dit stuk ‘Concerto da esperimento’ heette. En in 1942 werd deze naam in een geschiedenis van muziekinstrumenten overgenomen. Tot in detail betrouwbaar komen de berichten niet over.
Aardig is te zien hoe Gatti’s reputatie in de loop der jaren opgeschroefd werd van een bekende fagottist, via een in hoog aanzien staande fagottist én een favoriete leerling van Rossini, tot een uitstekende concertfagottist die dé favoriete leerling van Rossini was. Tegenwoordig zouden we hem de internationaal befaamde meesterfagottist Gatti noemen.
Het concert wordt Concerto da esperimento genoemd omdat het misschien voor het eindexamen (esperimento finale) van Gatti aan het conservatorium van Bologna gecomponeerd is. Hij studeerde daar toen Rossini er ook actief was, vandaar. Maar waarom werd het niet een lijfstuk van hem? En verdween het in een archief? Een voor hem geschreven concert van een beroemde componist zou zijn carrière vast goed hebben gedaan. Of is het niet van Rossini? Dat zou Gatti’s nonchalante omgang met de compositie kunnen verklaren.
Uit het teruggevonden manuscript heeft men afgeleid dat er minstens drie man aan het stuk hebben gepriegeld. Waarschijnlijk waren dat Rossini, Gatti en Domenico Liverani, een klarinettist die wel vaker Rossini’s muziek op diens verzoek voltooide. Hoe groot het aandeel van Rossini zelf was blijft onduidelijk. Vermoedelijk schetste hij alleen wat ideetjes en deden de anderen het grote werk.
Zo bezien lijkt het een haastig in elkaar gezet gelegenheidswerkje. Maar bij beluistering houdt dit geen stand: het fagotconcert is onovertroffen. De invallen buitelen als vrolijke dronkenmannetjes over elkaar. Zelden klinkt de tot onhandigheid geneigde fagot zo opgewekt, gracieus en onvoorstelbaar virtuoos. Tranen springen je in de ogen van de pret. Typisch Rossini, zou je zeggen. Als het niet van Rossini is, dan had hij een geniale onbekende evenknie.