In de literaire sciencefiction spreekt orgaantransplantatie tot de verbeelding. Zowel in Laat me nooit alleen (2017) van Kazuo Ishiguro als in Ons leven in de bossen (2018) van Marie Darrieussecq is het donorentekort opgelost met behulp van klonen. Hartproblemen? Dan neem je simpelweg het hart van je kloon over met minimale kans op afstoting. Een elegante oplossing, al hebben de klonen zelf minder schik in hun bestaan als reservelichamen.
Ook in de echte wereld wordt er creatief nagedacht over hoe we falende harten kunnen vervangen. Wereldwijd lijden 23 miljoen mensen aan hartfalen, terwijl donorharten schaars zijn. In de Verenigde Staten experimenteren wetenschappers daarom met het transplanteren van genetisch gemodificeerde varkensharten. Bij twee patiënten werd zo’n varkenshart succesvol geplaatst, maar zij overleden binnen een aantal weken.
Een hoopvollere oplossing blijkt het zogeheten heart-in-a-box. Sinds een paar jaar kunnen harten van overledenen tijdelijk in een doos worden opgeslagen waar ze zuurstofrijk bloed krijgen toegediend. Zo kun je het langer bewaren en het ook vervoeren voor transplantatie. Deze techniek heeft de wachtlijsten voor donorharten in Nederland voor het eerst sinds jaren significant verlaagd, van 164 in 2022 naar 149 in 2023. Wetenschapsprogramma Focus zond hierover in 2023 de reportage ‘Kloppend donorhart’ uit, terug te zien op npo Start.
Nu duikt Focus in een nieuwe innovatie voor hartpatiënten. Wat zou het toch mooi zijn, dachten wetenschappers van Erasmus mc en tu Eindhoven, als je zelf een heel nieuw hart kunt bouwen en daardoor niet meer afhankelijk bent van donoren. Zij werken daarom aan een hybride hart, deels van lichaamseigen weefsel en deels van zachte robotica. ‘Het hart is eigenlijk een relatief simpel orgaan om na te bouwen’, vertelt een van de betrokken wetenschappers Annemijn Vis aan de telefoon. ‘Het hoeft alleen bloed rond te pompen. Het probleem met een kunsthart is echter de interactie met het bloed, waardoor vaak bloedproppen ontstaan en andere complicaties. Door de binnenkant met lichaamseigen cellen te bekleden hopen we een hybride hart te maken dat een leven lang meegaat.’
Vanavond toont Focus het prototype in werking, een vernuftig staaltje zachte techniek dat in de toekomst het aantal cyborgs zou kunnen doen toenemen.