VPRO Gids 10

9 maart t/m 15 maart
Pagina 34 - ‘Verzet en tragiek’

Verzet en tragiek

Maarten van Bracht ,

Joop Hollebrands kon de deportatie van het gezin Sanders niet voorkomen.

Joop Hollebrands (1908-1978), gereformeerd politie-inspecteur in Delft, werd na bemiddeling van tu-hoogleraar (en later minister-president) Willem Schermerhorn, landmeter in de Biesbosch. Thuis in Sliedrecht hadden hij en zijn vrouw vanaf 1942 Bert en Marleen in de onderduik, kinderen van David en Clara Sanders. Nadat dit echtpaar in Amsterdam was opgepakt, verried David na zware mishandeling het onderduikadres van zijn kinderen, die toen ook werden opgehaald een naar de Hollandse Schouwburg in Amsterdam gebracht. Hollebrands stelde werkelijk alles in het werk om hen te redden van deporatie. Vergeefs, het gezin werd in Auschwitz vergast.

Over hun ontstellend tragische ondergang en over de ongekende moed van verzetsheld Joop Hollebrands schreef Ad van Liempt in Kopgeld, dat handelt over Nederlandse collaborateurs die als Colonne Henneicke premies opstreken (7,50 gulden per ‘kop’) voor het ophalen van duizenden Joden. Daarna schreef Dick Verkijk nog ‘Bertje was zo’n lief jongetje’ en vroeg deze in 2007 voor Hollebrands een Yad Yashem-onderscheiding aan. Die werd eerste geweigerd omdat de familie Sanders zogeheten ‘christenjoden’ waren, implicerend dat Hollebrands zich om die reden als protestant over hen had ontfermd. In 2010 werd de onderscheiding alsnog verleend, tijdens een plechtigheid met nabestaanden in de Hollandsche Schouwburg. Vlak na de oorlog had Hollebrands voor betoonde dapperheid al een Britse en een Amerikaanse onderscheiding gekregen.

In de Andere tijden-special ‘De zaak-Sanders’ wordt aan de hand van dossiers, de aangifte en het proces-verbaal van Hollebrands, testamenten en getuigenverklaringen de ondergang van de familie gereconstrueerd. Corrie Hollebrands-Smaardijk, de enige dochter van Joop, raakt tachtig jaar na dato nog altijd geëmotioneerd als ze vertelt hoe een Nederlandse sd-man Bert (4) en Marleen (8) meenam toen ze samen aan het spelen waren. ‘Ze zijn zonder iets te zeggen de deur uit meegenomen.’ In 1950 noteerde Hollebrands in een brief: ‘Het geheel van deze tragedie veroorzaakte in ons gezinnetje onuitsprekelijke droefenis, daar wij toen zelf nog twee kinderen hadden van gelijke leeftijd als Marleentje en Bert. Zij waren sterk aan elkaar gehecht en de scheiding deed onze kinderen veel verdriet. De almachtige God deed de familie Sanders én ons wel zeer door de diepte gaan.’