VPRO Gids 9

4 maart t/m 10 maart
Pagina 58 - ‘Regen, drup’

Regen, drup

Hans Klis ,

Journalist Thom Kleijn keert terug naar het ‘bevrijde’ Irak, twintig jaar na dit militaire en humanitaire fiasco.

‘Het beste verhaal dat ooit verkocht werd’. Zo omschrijft de Amerikaanse auteur Frank Rich de Amerikaanse invasie van Irak in 2003 in zijn gelijknamige boek. Als voormalig theaterrecensent wist Rich als de beste hoe een pakkend en overtuigend verhaal in elkaar zit. Maar ook hoe je door schijn en bedrog heen prikt. Twintig jaar later fascineert de jingoïstische opmars naar dit conflict, en het bloedvergieten erna, nog steeds. Niet verrassend. Irak, en de rest van de wereld, leeft nog altijd met de verstrekkende gevolgen van dit militaire en humanitaire fiasco.

Ook journalist Tom Kleijn kan deze Amerikaanse oorlog niet loslaten. Voor de driedelige NTR-serie ‘Terug in Irak’ reisde hij af naar de plekken waar hij destijds de invasie, de oorlog en de nasleep voor de Nederlandse televisiekijker versloeg. Om te zien wat twintig jaar ‘bevrijding’ de bevolking, maar in het bijzonder de mensen die hij toen sprak, heeft gebracht.

Kleijn begint de serie met een bezoekje aan zijn ‘minder’ Thamer. Deze door de regering ingehuurde gids en tolk leidde de Nederlandse journalist in de aanloop naar de oorlog in 2003 rond in Bagdad. Diens aanwezigheid zorgde ervoor dat de geïnterviewden het niet in hun hoofd haalden om een onvertogen woord te spreken over de Iraakse leider Saddam Hoessein. Ook Thamer vreesde voor zijn leven, vertelt hij twintig jaar later in een theehuis aan Kleijn. ‘Bij iedere journalist die ik begeleide voelde het alsof ik in een mijnenveld liep. Iedere nieuwe dag, voelde als mijn laatste.’

Het is een gevoel dat Kleijn vast zal herkennen. De afgelopen twee decennia versloeg hijzelf uitvoerig de Amerikaanse oorlogen in de regio. In 2006 ontving hij zelfs een Emmy Award voor zijn documentaire Op jacht naar de Taliban. In Terug in Irak spreekt Kleijn niet alleen met dezelfde mensen die twintig jaar geleden in zijn reportages figureerden, hij vult die beelden ook aan met zijn eigen unieke amateurmateriaal. Bijvoorbeeld van het dak waar alle internationale journalisten met hetzelfde uitzicht – de Al-Aimmahbrug over de Tigris – hun liveoptredens deden over de potentiële gevaren van Iraaks gifgas en de gevreesde massavernietigingswapens.

Kleijn vertelt hoe zijn collega’s daarom op datzelfde dak kanaries in kooien hielden. Als alarmsysteem bij een chemische aanval. ‘We geloofden het allemaal,’ verzucht Kleijn, ‘maar ze bleken niet te bestaan.’ Want het was in 2003 het ‘beste verhaal ooit verkocht’.