VPRO Gids 8

25 februari t/m 3 maart
Pagina 82 - ‘Gehuurd geweld’

Gehuurd geweld

Merav Pront ,

De huurlingen van de Wagnergroep houden huis in onder andere Oekraïne. Wie zijn zij en wie financiert ze?

Marat Gabidullin, een Russische vijftiger, speelt achteloos met een vlijmscherp ogende dolk. Zijn souplesse en snelheid zijn indrukwekkend. ‘Die vingervlugheid heb ik opgepikt in de gevangenis,’ zegt hij naar de camera. ‘Heel handig voor het laden van een geweer.’ Gabidullin is een voormalig huurling van de Wagner-groep, een privaat leger van enkele duizenden Russische soldaten dat bekendstaat om zijn extreme wreedheid – het doden van burgers, het verkrachten van vrouwen en het martelen en in stukken hakken van deserteurs. In 2014 werden Wagner-soldaten voor het eerst waargenomen in de Oekraïense regio Donbas, aan de zijde van pro-Russische separatisten. Sindsdien was Wagner actief in Syrië, Libië, Madagaskar, Mozambique, Soedan, Mali en de Centraal-Afrikaanse Republiek.

De Franse documentaire Wagner: Poetins schaduwleger (2022) van Alexandra Jousset en Ksenia Bolchakova, in verkorte vorm uitgezonden door Zembla, schijnt licht op deze duistere organisatie. Gabidullin vertelt hoe hij zich, aangetrokken door het salaris, in 2015 aansloot en in Syrië tegen IS kwam te vechten. Later kreeg zijn eenheid de opdracht om een olieveld te veroveren op Koerdische troepen, waarbij ze in de pan werden gehakt door Amerikaanse bombardementen.

Poetin ontkent iets met de Wagner-groep te maken te hebben, maar dat lijkt onwaarschijnlijk. Volgens kenners is het duidelijk dat de organisatie nooit zou kunnen bestaan zonder financiële en logistieke steun van het Kremlin. Op beelden uit 2016 is Poetin te zien met de oprichter van de Wagner-groep Dmitri Oetkin, een neo-nazi en voormalig GROe-agent die onder huurlingen op Telegramkanalen als Zijne Duistere Hoogheid bekendstaat.

De Wagner-groep opereert ondergronds en trekt zich niets aan van welke wet dan ook. De documentaire laat onder meer zien hoe het huurlingenleger de Centraal-Afrikaanse Republiek met geweld in zijn greep houdt om de opbrengsten uit diamant- en goudmijnen weg te sluizen. Gemaskerde Russische soldaten paraderen door de straten en nieuwsgierige journalisten worden bedreigd of vermoord.

Volgens voormalig oligarch en prominent Poetin-criticus Michail Chodorkovski is het simpel. ‘[..]Poetin gelooft dat alles met geweld is op te lossen. Het Westen moet nu laten zien dat het geweld met geweld kan beantwoorden.’