Bert en Ineke kochten zo’n vijftien jaar geleden een mooi vrijstaand huis in het Groningse plaatsje Krewerd, een idyllisch wierdedorp met 45 woningen, een boerderij, een dertiende-eeuws Mariakerkje en een dorpshuis. Na twee jaar begint de ellende. Enorme scheuren verschijnen in de muren van hun geliefde woning. Krewerd ligt in aardbevingsgebied en bijna alle huizen in het dorp hebben daardoor schade opgelopen.
In 2017 besluiten de dorpelingen om het heft in eigen handen te nemen. Ze stellen een plan op, ‘Experiment Krewerd’, waarin een versterkingsoperatie wordt gepresenteerd die goedkoper, sneller, mooier en duurzamer is dan het officiële plan. Het traject dat de initiatiefnemers vervolgens ingaan volgt filmmaker en historica Liefke Knol vanaf het eerste uur.
In de documentaire Experiment Krewerd ziet de kijker dappere dorpelingen jarenlang de strijd aangaan met instanties die de Krewerders telkens van het kastje naar de muur sturen. Jaar in jaar uit wordt er gepraat, worden vragen en nog meer vragen gesteld door betrokken ambtenaren. De Nationaal Coördinator Groningen (NCG) heeft weliswaar sympathie voor de Krewerdse plannen, maar die moeten dan wel naadloos aansluiten op afspraken die door het rijk gemaakt zijn met de Nederlandse Aardolie Maatschappij (NAM). Ondertussen lopen de (onderlinge) frustraties bij de dorpelingen op. Bijvoorbeeld als voormalig minister Eric Wiebes opeens besluit om alle versterkingsprojecten tijdelijk stil te leggen, nadat is besloten dat de NAM in 2023 stopt met gaswinning. ‘Politici roepen onder druk van de publieke opinie dat problemen snel opgelost zullen worden, maar de instanties die daarvoor moeten zorgen zitten klem door steeds weer veranderende regels,’ licht Knol toe. ‘Niemand durft, omdat het allemaal juridisch moet kloppen, waardoor zaken onmogelijk te hanteren zijn. De frustratie is groot.’
‘Twintig jaar geleden was ik voor een reportage bij een Groningse boer die in zijn keldermuren gigantische scheuren had zitten, vervolgt ze. ‘Zijn verklaring destijds was dat er sprake was van bodemdaling veroorzaakt door de gaswinning. “Nee, dat kan niet,” zei men toen vastberaden. Bij het maken van deze film moest ik daar vaak aan denken. Met de documentaire doe ik aan geschiedschrijving. Ik leg het proces waar Experiment Krewerd doorheen gaat vast. Over twintig jaar kan men dan aan de hand van deze casus zien hoe met de aardbevingsproblematiek is omgegaan.’
‘Hoe men over twee, drie decennia naar deze film kijkt? Ik denk met verbazing. Waarom konden we dit niet op een andere manier organiseren? Er zit overal, niet alleen bij de aardbevingscrisis maar bijvoorbeeld ook bij het toeslagenschandaal, veel controle op. De overheid vertrouwt de burger niet, en andersom. Experiment Krewerd zegt iets over de tijd waarin wij nu leven.’