Heerlijk heldere Coltrane

‘Voor mij bestaat het woord jazz niet,’ zei saxofonist en componist John Coltrane in 1966. ‘Ik speel gewoon John Coltrane.’ In Chasing Trane: The John Coltrane Documentary (2016) vertellen saxofonist Sonny Rollins, Bill Clinton en anderen over jazzlegende Coltrane (1926-1967), kortweg ‘Trane’.

Startpunt is Café Bohemia in New York, 1957. Coltrane maakte deel uit van een van de baanbrekende groepen uit die tijd, The Miles David Quintet. In de club kwamen pooiers en dealers. Zo raakte je als muzikant al snel aan de drugs, vertelt saxofonist en vriend van Coltrane Jimmy Heath. ‘Ze zeggen: “Hé man, neem wat van dit spul en dan zul je je goed voelen!” En dan neem je het en ben je verloren.’ Zo ging het ook met Coltrane. Hij en andere jonge muzikanten waren beïnvloed door jazzheld Charlie Parker die ook heroïne gebruikte. Ze dachten dat harddrugs je artistieke prestatie bevorderden. Wanneer Coltrane in 1957 ontslagen wordt door Davis staat hij op een kruispunt in zijn leven: slaat hij het pad van destructie in, zoals Parker of niet? Hij besluit te stoppen, cold turkey. Zijn dochter herinnert zich nog hoe hij dagenlang liep over te geven. Maar het lukt.

En dan is de nieuwe Coltrane geboren. Hij begint aan de tweede helft van zijn carrière, die in het teken staat van een zoektocht naar het hogere. Die vindt zijn wortels in de zwarte kerk in North Carolina van zijn jeugd. Daar werd de basis gelegd voor zijn intense muziekbeleving en het soort religieuze extase dat hij op het podium soms leek te bereiken. ‘Hij had een sterk gevoel voor hogere werelden dan deze,’ zegt Sonny Rollins. Met albums als Giant Steps (1960) en A Love Supreme (1965) komt niet alleen de saxofonist maar ook de geniale componist Coltrane tot bloei, die volgens sommigen op gelijke hoogte staat met Bach en Beethoven. Zijn muziek wordt gaandeweg atonaler en abstracter. Zijn pianist McCoy Tyner herkent zich er niet meer in en begint voor zichzelf. Anderen zoals muzikant Carlos Santana, zo zien we in Chasin Trane, zweren juist bij de latere Coltrane. Hij draait A Love Supreme in elke hotelkamer, om de kamer in te wijden. ‘Naar Coltrane luisteren is als naar de zon kijken,’ zegt saxofonist Kamasi Washington. ‘Het is het helderste geluid dat je kunt horen.’