Dirigenten komen in verschillende soorten en maten. Je hebt de machtsbewuste leidsman met spatjes die hoog boven het orkest wil uittorenen. De ondoorgrondelijke, tikkeltje afstandelijke partituurvreter is weer diep in de noten verzonken, waarbij het orkest uit pure bewondering de leerzame aanwijzingen volgt. En dan is er de communicator. Deze dirigent ervaart het concert als één grote seance tussen orkest en publiek. Enthousiasmeren en verbinden staan voorop, het ego moet zoveel mogelijk aan de kant. De Hongaarse dirigent Iván Fischer kan begeesteren als geen ander. Als hij eenmaal op zijn praatstoel zit, rijgen de anekdotes en kwinkslagen zich aaneen. Op de bok laat hij iedereen delen in zijn muziekpassie.
Bij het Concertgebouworkest Amsterdam is Fischer honorair-gastdirigent en krijgt hij geregeld interessante klussen toegeschoven. Op donderdag 9 februari leidt Fischer het avondvullende project Inside Out. Het Concertgebouworkest speelt die avond niet op het podium, maar midden in de zaal. Dirigent Fischer en de orkestmusici begeven zich letterlijk tussen het publiek. Op het concertmenu staat het werk van tientallen ‘cartouche’-componisten. Op de befaamde naambordjes van de Concertgebouw-balkons prijken van oudsher namen van wereldberoemde en minder vermaarde componisten. Nu klinkt hun werk voor het eerst zij aan zij tijdens een concert. Van Dopper tot Debussy, en van Zweers tot Mahler.
De scherpzinnige Iván Fischer kwam op het idee tijdens het overmeesteren van de vermaarde lange trap van de grote zaal van het Concertgebouw. ‘Als ik die afdaal, moet ik goed naar mijn voeten kijken om niet te vallen. Maar zo nu en dan kijk ik omhoog. En wat zie ik dan? Bartók en Röntgen! Dat is zo’n bizarre combinatie,’ vertelt hij aan Concertgebouw-magazine Preludium. Veel van die cartouche-componisten klinken nu tijdens het concertproject Inside Out. Het wordt een reisje met de tijdmachine, volgens Fischer.
Bij orkesten over heel de wereld is de minzame Hongaar een graag geziene gast. Maar Fischer is vooral bekend als dirigent en bezieler van het Boedapest Festival Orkest. Veertig jaar geleden richtte hij dit orkest op met pianist-dirigent Zoltán Kocsis. Ook toen zocht Fischer direct het contact met zijn publiek. Van Middernachtconcerten voor het jonge publiek tot speciale optredens voor autistische kinderen. Eind vorig jaar won het Boedapest Festival Orkest de Orchestra of the Year Award van het Britse magazine Gramophone. Op het YouTube-kanaal van Gramophone legt Fischer de orkestfilosofie uit. Hij kiest voor een symfonieorkest van de toekomst dat het repertoire wil uitbreiden met barok, eigentijds en zelfs improvisatiemuziek. Bovendien moet de creativiteit van orkestmusici blijvend gestimuleerd worden. ‘We willen niet de beste zijn, maar dit orkest wil de gemeenschap blijven dienen met cultuur,’ besluit een bevlogen Fischer.