Driehonderdvijftig? Nou, je hebt A, B, AB, O, en dan nog positief en negatief, maar driehonderdvijftig bloedgroepen? Jazeker, en we zijn er nog niet. ‘Het worden er nog steeds meer,’ vertelt Marieke von Lindern, moleculair bioloog bij bloedbank Sanquin. ‘De belangrijke kennen we wel, maar soms vinden we toch weer een nieuwe’.
Prachtig natuurlijk, die diversiteit in onze aderen, maar het zorgt ook voor problemen. Als je donorbloed nodig hebt voor patiënten bijvoorbeeld. ‘In Griekenland nemen mensen vaak iemand mee uit hetzelfde dorp. Dat kan als je een homogene populatie hebt, met vergelijkbare bloedgroepen. Het is de globalisering die voor uitdagingen zorgt,’ vertelt Von Lindern. Geen wonder dat Sanquin al een tijdje niet-westerse donoren probeert te werven. Bijvoorbeeld om patiënten te kunnen helpen met sikkelcelziekte, een erfelijke en ernstige vorm van bloedarmoede die vooral voorkomt onder mensen met een Afrikaanse, Arabische of Aziatische achtergrond. Sommigen hebben een leven lang bloedtransfusies nodig. Krijgen ze het verkeerde bloed toegediend, dan maken ze daar antistoffen tegen aan, wat gevaarlijke reacties kan opleveren.
Bij gebrek aan donoren zet de bloedbank ook in op een andere strategie, zie je vanavond in het wetenschapsprogramma Focus: kweekbloed, het opkweken van bloedcellen uit stamcellen. Dat begint met een zogenoemde bloedfractie die overblijft na donatie. ‘Tussen de witte bloedcellen bevinden zich altijd een paar bloedstamcellen,’ vertelt Von Lindern, een van de gasten in het programma. ‘Die stimuleren we om uit te groeien, zodat ze zich kunnen specialiseren tot rode bloedcellen.’ De techniek is nog in ontwikkeling, in Groot-Brittannië worden inmiddels de eerste klinische tests gedaan. Die zijn hoopgevend, maar het aantal bloedcellen moet omhoog, en de kosten omlaag. Het voordeel van kweekbloed is niet alleen dat het precies met dat van de patiënt kan matchen, maar ook dat het geheel uit jonge cellen bestaat. Rode bloedcellen hebben een levensduur van 120 dagen, maar in het bloed van een donor zitten veel cellen die er al een deel van hun levensduur op hebben zitten.
Het testen van al die bloedgroepen is een bewerkelijk proces, maar ook daar gloort hoop. Door te testen op DNA-niveau kunnen de groepen veel sneller bepaald worden. Barbera Veldhuisen ontwikkelde daarvoor een zogenoemde bloedgroep-array, een chip waarmee ineens het bloed van 384 mensen kan worden getest op bijna alle bloedgroepen. ‘De techniek is bruikbaar en helemaal ontwikkeld,’ vertelt Veldhuisen. ‘Het is getest op Nederlandse en Engelse donoren, en komt volgend jaar op de markt.’
De vraag blijft ondertussen of kweekbloed op korte termijn grootschalig beschikbaar zal zijn. Een Frans bedrijf had vorig jaar de techniek klaar om bloed te kweken, maar ging vervolgens failliet wegens een gebrek aan investeerders. ‘De markt ziet het verdienmodel niet, maar de zorg zit erop te wachten’.