Soedan, 2019. Na de revolutie tegen dictator Omar al-Bashir hangt er hoop in de lucht van de Soedanese hoofdstad Khartoem. Toenmalig NOS-correspondent Bram Vermeulen is erbij, tijdens een van de mooiste periodes die het land heeft doorgemaakt. Dan ziet Vermeulen iets opmerkelijks: grote trucks van de gevreesde Rapid Support Forces (RSF) rijden het plein op en worden door een menigte massaal toegejuicht. Ze werpen zich op als ‘beschermheren’ van de demonstranten, terwijl deze paramilitaire organisatie óók beschuldigd wordt van het plegen van genocide in de regio Darfur. Maar in 2019 nestelen ze zich als een ‘paard van Troje’ in de hoofdstad.
Vier jaar later gaat het helemaal mis en breken in Khartoem massale gevechten uit tussen het regeringsleger en de RSF. Expats, diplomaten en ambassadepersoneel moeten het land halsoverkop verlaten. Die repatriëring verloopt goed, maar veel Soedanezen raken in het nauw omdat hun paspoorten nog op de westerse ambassades liggen voor een visumaanvraag, waardoor ze niet kunnen vluchten naar het aangrenzende Egypte. Alleen al op de Nederlandse ambassade liggen meer dan zestig paspoorten, maar die ambassade ligt midden in de frontlinie, op de gevaarlijkste plek van Khartoem. Soedanezen zonder paspoort zitten als ratten in de val.
Bram Vermeulen vond het belangrijk om die verhalen te vertellen in een reconstructie-aflevering van Frontlinie, ook omdat een soortgelijke situatie in Afghanistan eerder rampzalig verliep. Van die situatie lijkt geleerd, aldus Vermeulen. ‘Er is door de Nederlandse ambassade meteen een crisiscentrum opgericht, en er is veel moeite gedaan om mensen in veiligheid te brengen. Tegelijkertijd is er natuurlijk ook veel misgegaan. Zo spreken we bijvoorbeeld een man met een Nederlands paspoort die zijn vrouw en kinderen – zonder Nederlands paspoort, maar mét Schengen-visum – niet kon weghalen uit Soedan, omdat hij volgens een ambassademedewerker zijn trouwakte nodig had. Die had hij natuurlijk niet meegenomen toen hij moest vluchten. Dat soort bureaucratische taferelen zijn soms onbegrijpelijk, maar wat we merkten, is dat de kritiek wél serieus is genomen. Na een paar maanden zijn alsnog alle paspoorten uit de ambassade weggehaald, en konden veel Soedanezen alsnog vluchten.’
Gezien de omstandigheden zou je kunnen spreken van een ‘happy end’, maar dat geldt lang niet voor iedereen. Vermeulen: ‘We vertellen het verhaal vanuit verschillende perspectieven, waaruit vooral blijkt dat je er als westerling uiteindelijk altijd op kunt rekenen dat je wordt gered. Dat is een privilege dat heel veel Soedanezen niet hebben. Ondertussen tekenen zich in Soedan wel de contouren af van een genocide. Wat zich daar afspeelt, is minstens zo dramatisch als wat er in Oekraïne gebeurt, en dat is ook de belangrijkste reden dat ik deze aflevering wilde maken. Van het gejuich in 2019 is niets meer over.’