En nóg een schep suiker gaat er in de thee. Agathe (Renée Soutendijk), de statige echtgenote van een suikerplantage-eigenaar in Nederlands-Indië, neemt alle tijd voor haar dagelijkse ritueeltjes. Haar schoondochter Josefien (Lisa Zweerman), op bezoek uit Nederland, ziet het meewarig aan.
‘Dus zo zit jij hier de hele dag?’ zegt Josefien.
‘Een dame houdt rust,’ antwoord Agathe. ‘Dat is ons privilege.’
Lanterfanten, de personages van de Bosnisch-Nederlandse filmmaker Ena Sendijarević (1987) zijn er uiterst bedreven in. Zo bleek in haar debuutfilm Take Me Somewhere Nice (2019), en nu opnieuw in opvolger Sweet Dreams. Op papier verschillen de films nogal van elkaar. Take Me Somewhere Nice is een roadmovie over een Nederlands tienermeisje dat haar stervende vader opzoekt in het huidige Bosnië; Sweet Dreams een satirisch drama over Nederlands koloniale verleden. Wat beide verhalen bindt is een landerige, broeierige sfeer, vol licht absurde situaties en onderhuidse spanning. De personages lijken actief te wachten tot er iets losbarst – seks, geweld, wat dan ook. En als dat dan gebeurt, is het haast een bevrijding.
Sendijarević, die als kind naar Nederland kwam en in 2014 afstudeerde aan de Amsterdamse filmacademie, viel al snel op als een regisseur en scenarist met een eigen signatuur. Haar korte film Import (2016) werd vertoond in Cannes en Toronto, en ook Take Me Somewhere Nice maakte vervolgens internationaal indruk. Sweet Dreams draaide deze zomer in Locarno (waar de rol van Renée Soutendijk werd bekroond) en is nu de officiële openingsfilm van het Nederlands Filmfestival.
Wat dreef Sendijarević ertoe om na die persoonlijk getinte debuutfilm een kritisch drama over Nederlands-Indië te maken? In De Filmkrant vertelt ze dat het idee simpelweg ontstond toen ze om zich heen keek in haar Amsterdamse buurt: overal zag ze namen van straten en panden die verwezen naar de VOC-tijd en het koloniale verleden. Maar ze benadrukt dat ze de geschiedenis niet wil becommentariëren als iemand met buitenlandse roots: ‘Ik zie mezelf niet als de outsider die dit verhaal vertelt. Ik ben ook opgegroeid met koloniale dynamieken, wij allemaal. Niet alleen als Nederlander, ook als Europeaan. Wat de personages in mijn film meemaken, maak ik ook mee. Die geschiedenis loopt nog steeds door. Ik hoop dat het publiek dat herkent en niet denkt dat men naar een reconstructie kijkt.’
Dat laatste zal wel loslopen; het sterk gestileerde Sweet Dreams is qua toon en vormgeving bepaald geen doorsnee historische film. De kijker wordt nadrukkelijk uitgedaagd om na te denken over toen én nu. Wat Sendijarević zelf precies vindt wordt vanavond allicht duidelijk in Kunststof, waar ze te gast is.