Een gewoon uitje voor dagjesmensen, dat is het laatste wat (lifestyle)journalist en activist Janice Deul hoopt dat Keti koti (spreek uit ‘kittiekottie’) in de toekomst zal betekenen. Deze dag, waarop wordt stilgestaan bij de afschaffing van de slavernij in Suriname en op de voormalige Nederlandse Antillen, heeft zoveel meer om het lijf. Al zei de datum 1 juli Deul, dochter van Surinaamse ouders, lange tijd ook weinig. Het was ‘zoooo lang geleden’.
Hoe anders ze er nu over denkt, beschrijft ze in het onlangs verschenen Keti Koti (Ambo|Anthos), het eerste boek over Emancipatiedag. Dit jaar is het 150 jaar geleden dat Nederland slaafgemaakten hun vrijheid teruggaf. In 1873 dus, na tien jaar ‘parlementair gepolder en gediscussieer’ en respectievelijk 25 en veertig jaar later dan Frankrijk en Engeland.
Dat de diepere laag van Ketikoti (letterlijk: ‘de ketenen verbroken’) veel landgenoten anno 2023 nog steeds ontgaat, heeft Deul opgevat als een opdracht. Wat ís precies de betekenis van Ketikoti? Wie en wat wordt herdacht en gevierd? En hoe zorgen we ervoor dat Ketikoti ‘nieuwe stijl’ voor iederéén een betekenisvolle dag wordt?
Met hulp van onder anderen Leids historicus Karwan Fatah-Black en wintipriesteres Marian Markelo gidst Deul ons langs de rijke historie en tradities van Ketikoti en vergeten Surinaamse en Caraïbische helden. Aangenaam inzichtelijk is het hoofdstuk over de traditionele Afro-Surinaamse klederdracht, bestaande uit onder andere een koto (rok) en een angisa (hoofddoek, spreek uit: anisa).
‘Niet alleen handig, maar soms ook van levensbelang,’ schrijft Deul. Door hun hoofddoeken op verschillende manieren te dragen, communiceerden slaafgemaakten in het geheim met elkaar op de plantages.
Deul spreekt ook met een groep mavo 4- en havo 5-scholieren. Zij pleiten voor een prominentere plaats voor Ketikoti op scholen en in het collectieve geheugen.
Kenmerkend voor de huidige plek in de marge is het verschil in budget van het Nationaal Comité 4 en 5 mei en Ketikoti-organisator NiNsee (Nationaal instituut Nederlands Slavernijverleden en Erfenis): 6,5 miljoen euro tegenover 550.000 euro. Over waarom Ketikoti meer waard is dan dat, meer in Nooit meer slapen.