De bedwelmend mooie Zeven romancen van Dmitri Sjostakovitsj hebben we te danken aan een bedeesd verzoek, een zwak hart, een stiekem glaasje cognac en een spoorloos verdwenen pizzicato. Als we de herinneringen van enkele bevriende collega’s mogen geloven tenminste. Wat volgt is mondelinge overlevering.
Op een dag vroeg de cellist Mstislav Rostropovitsj aan Sjostakovitsj of hij een duet wilde schrijven voor hem en zijn vrouw, de sopraan Galina Visjnevskaja. Sjostakovitsj reageerde niet, maar een onbepaalde tijd later had hij toch zeven liederen op teksten van Aleksander Blok gecomponeerd voor het beroemde stel.
In de tussentijd was Sjostakovitsj na een hartaanval in het ziekenhuis beland. De componist Basner herinnerde zich dat Sjostakovitsj hem tijdens een ziekhuisbezoekje vertelde last te hebben van ‘composer’s block’. Hij vreesde zelfs dat zijn inspiratie voor altijd was opgedroogd. Later legde hij aan Basner uit hoe de blokkade weer was verdwenen. Vanwege zijn zwakke hart mocht hij niet meer roken en drinken. Maar toen zijn vrouw uit huis was, rommelde hij wat in een kast en vond er een halve fles cognac in verstopt. Sjostakovitsj dronk een glas en drie dagen later waren de Zeven romancen voltooid. Soms kan een zorgzame vrouw maar beter even boodschappen doen.
In de drie dagen na het bevrijdende glaasje componeerde Sjostakovitsj zes van de zeven romancen. Opvallend is de ingetogen pianopartij. Sjostakovitsj wist doorgaans wel van uitpakken, maar vaak speelt de pianist slechts een enkele melodie, al dan niet in octaven. Naar verluidt wilde hij zelf de première spelen en hoopte hij met zo’n eenvoudige partij zijn hart minder te belasten.
Helemaal aan het verzoek van Rostropovitsj hield Sjostakovitsj zich trouwens niet. Hij vertelde hem dat het tweede lied met zo’n enorm pizzicato begon dat hij zich genoopt voelde om naast zang en cello ook een viool en piano te gebruiken. Deze raadselachtige redenering verklaart waarom de liederen afwisselend een duet, trio of kwartet zijn. Maar het enorme pizzicato is nergens te horen.
Vanavond kunt u op NPO Klassiek horen waar een zwak hart en een glas cognac goed voor is.