Tegen de boze wereld

De Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (aivd) wees onlangs in haar jaarverslag op ontwikkelingen in de samenleving die de democratische rechtsstaat uithollen. De dienst schat dat meer dan 100.000 burgers in meer of mindere mate geloven in de complottheorie dat ‘in Nederland een kwaadaardige elite aan de macht is, die “de vijand” is van de Nederlandse bevolking’. Ook groeit het aantal anti-institutionele boodschappen op sociale media afkomstig uit recht-extremistische hoek. Maar wie zijn deze mensen? En wat is hun verhaal? In aflevering één van de zesdelige serie Rutger en de nationalisten (powned) ontmoet presentator Rutger Castricum een drietal mensen die in actie komen tegen een – in hun ogen – falende overheid en daarvoor al eerder in aanraking kwamen met justitie. ‘Vrijheid eindigt waar islam begint,’ aldus Ben van der Kooij die ook wel ‘Ben Spandoek’ genoemd wordt in de extreemrechtse kringen waarin hij zich begeeft. Ook gaat Rutger op pad met oud-marinier Mick Hersen, die na een bericht over vaccinatie ontslagen werd en inmiddels op de terreurlijst staat, en met Géza Hegedüs. De Rotterdamse politicus werd na uitspraken in een podcast over genetische verschillen tussen volkeren uit de gemeentefractie van de pvv gezet. ‘Voor deze mensen voelt de wereld veel bedreigender. Het is belangrijk om ze niet op voorhand weg te zetten, zoals vaak gebeurt,’ aldus eindredacteur en producent Pim Castelijn. Eerder maakt hij Filemon en de complotten. ‘Op die serie hadden sommigen kritiek omdat het bieden van een podium aan completdenkers groei van hun gedachtengoed in de hand zou werken,’ vervolgt Castelijn. ‘De aivd is bang voor een toename van de radicalisering, maar je versterkt juist radicalisering als mensen zich niet gehoord voelen. Je moet met mensen in gesprek gaan. Rutger zal voor de serie ook nationalisten op het platteland spreken. Er zit soms een enorme afstand tussen wat het huidige kabinet bedenkt en de gevolgen van het politieke beleid op het dagelijks leven van mensen. Je moet mensen meekrijgen, meenemen in het verhaal. Anders wordt de maatschappelijke polarisatie alleen maar groter. Het is goed om te laten zien hoe bepaalde zaken landen bij bepaalde mensen. Dat is ook een journalistieke taak. En dan komt zo’n verkiezingsoverwinning van de BoerBurgerBeweging ineens niet meer als donderslag bij heldere hemel. Want die verbaasde houding van de gevestigde orde op het succes van bbb, daar was ik op mijn beurt verrast over.’